Licznik odwiedzin:  |
Z danych szacunkowych wynika, że powierzchnia terenów objętych degradacją w Polsce wynosi ponad 8000 km2.
Przy czym skala degradacji przemysłowej jest różna: w stopniu bardzo
dużym i dużym uległo degradacji ponad 400 km2powierzchni ziemi, w
stopniu średnim i małym około 7000 km2, a zagrożonych przemysłową degradacją jest prawie 39 500 km2 [1].
foto: http://pl.fotolia.com/
foto: http://pl.fotolia.com/
foto: http://pl.fotolia.com/
foto: http://pl.fotolia.com/
foto: http://pl.fotolia.com/Kluczowe znaczenie w praktyce rekultywacji i rewitalizacji terenów
zdegradowanych i zdewastowanych ma system regulacji prawnych. Obowiązek ochrony gleb oraz
rekultywacji terenów zdegradowanych wynika
z artykułu 74 Konstytucji, w którym to odwołano
się do obowiązku ochrony środowiska przez Pań-stwo, zapewniając bezpieczeństwo ekologiczne
współczesnemu i przyszłym pokoleniom przez
właściwą politykę. Jednocześnie art. 86 wskazuje, iż „Każdy jest obowiązany do dbałości o stan
środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie”.
Definicja i cele rekultywacji
Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska
[2] proces rekultywacji to działania mieszczące się
w kategorii definicji ochrony środowiska. Ustawa
o ochronie gruntów rolnych i leśnych [3] w art. 4
ust. 18 definiuje rekultywację gruntów jako „nadanie lub przywrócenie gruntom zdegradowanym
albo zdewastowanym wartości użytkowych lub
przyrodniczychprzez właściwe ukształtowanie
rzeźby terenu, poprawienie właściwości fizycznych
i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych,
odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg”.
Nieco inną definicję rekultywacji przedstawiono
w art. 3 ust. 1 pkt 11 ustawy o odpadach wydobywczych [4]: „zagospodarowanie terenu, w tym
oczyszczanie gruntu, na który miał wpływ obiekt
unieszkodliwiania odpadów wydobywczych, w taki
sposób, aby przywrócić go do właściwego stanu
użytkowego i przyrodniczego, ze szczególnym
uwzględnieniem jakości gleby, dzikiej fauny i flory,
siedlisk naturalnych, systemów słodkiej wody oraz
krajobrazu”. Zgodnie z art. 11 ustawy o odpadach
wydobywczych posiadacz odpadów jest obowią-zany do uzyskania decyzji zatwierdzającej program
zagospodarowania odpadów wydobywczych.
Decyzja
zawiera – m.in. – ust. 3 pkt 11 „opis sposobu zamknięcia obiektu
unieszkodliwiania odpadów wydobywczych wraz z rekultywacją terenu...
z uwzględnieniem w szczególności: b) ustalenia
działań związanych z rekultywacją terenu”.
Definicję rekultywacji zamieszczono również
w Programie Rządowym dla terenów poprzemysłowych [5], zgodnie z którym „rekultywacja obejmuje zespół działań zmierzających do
przywrócenia naturalnego ukształtowania terenu
i/lub
osiągnięcia przez glebę lub ziemię zawarto-ści substancji zgodnych z
wymaganymi standardami w celu przywrócenia terenom zdegradowanym
wartości użytkowych lub przyrodniczych”.
Ustawowe definicje rekultywacji nie tyle mają
charakter instrumentalny, co celowościowy.
Wskazują kierunek, do którego należy zmierzać,
i zadania cząstkowe, nie określając działań prowadzących do tych celów.Nadanie terenom
wartości użytkowych i przyrodniczych to podstawowy cel wynikający z przedstawionych
definicji rekultywacji.Po zakończeniu procesu
rekultywacji
można przystąpić do ich zagospodarowania. Prawidłowe zagospodarowanie
terenu gminy powinno uwzględnić potrzebę ładu
przestrzennego i zasadę zrównoważonego rozwoju. Ważny jest również interes mieszkańców
gminy, obecnie i w przyszłości (WSA w wyroku
z 31.01.2008 r., II SA/Kr 915/07, LEX nr 468025).
Zadaniem własnym gminy jest kształtowanie
i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie
gminy (art. 3 ust. 1), a podstawą tych działań jest
ład przestrzenny i zrównoważony rozwój (art. 1
ust. 1), zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [6]. Dlatego należy
zwrócić uwagę na zgodność przyjętego kierunku
i zagospodarowania z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku
jego braku – z zapisami studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy. Najbardziej powszechne kierunki zagospodarowania terenów zdegradowanych to rolniczy
i leśny. Spotykamy w praktyce również inne kierunki, określane jako specjalne: zagospodarowanie
wodne, rekreacyjne, przyrodnicze, ochronne czy
też związane z gospodarką odpadową.
Regulacje prawne
Proces rekultywacji należy rozpatrywać
w oparciu o kilka aktów prawnych. Podstawowe,
obowiązujące obecnie akty prawne regulujące
zasady rekultywacji terenów o przekształconej
powierzchni to: ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych [3], znowelizowana w styczniu
2012 roku ustawa Prawo geologiczne i górnicze [7], ustawa Prawo ochrony środowiska [2]
oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów
poza instalacjami i urządzeniami [8]. To ostatnie
dopuszcza odzysk niektórych odpadów poprzez
wypełnianie terenów niekorzystnie przekształconych (takich jak zapadliska, nieeksploatowane
odkrywkowe wyrobiska lub wyeksploatowane
części tych wyrobisk), m.in. pod warunkiem, że
wypełnianie odpadami prowadzi się do rzędnych
przyległych terenów nieprzekształconych.
Ochrona powierzchni ziemi polega bowiem
na zapewnieniu jak najlepszej jej jakości,
w szczególności przez „ograniczenie zmian naturalnego ukształtowania”– art. 101 pkt l lit. d
Prawa ochrony środowiska [2]. Zrekultywowany
teren musi zatem harmonizować z istniejącym
ukształtowaniem terenu działek sąsiednich, które
nie zostały przekształcone. Chodzi tu o zgodność
w ukształtowaniu rzeźby terenu, zapewniający ład
przestrzenny, zapobiegający utrwalaniu sztucznych, niekorzystnych przekształceń rzeźby terenu
dokonanych w przeszłości na terenie gminy. Rozporządzenie [8] zezwala na wypełnienie terenów
niekorzystnie przekształconych odpadami, jednak
dla określonej grupy i określonego rodzaju odpadów spełnione muszą być dodatkowe warunki,
które zostały w nim precyzyjnie określone.
Osady ściekowe to szczególny rodzaj odpadu, który w przepisach został uwzględniony do
procesu rekultywacji.Na podstawie art. 96 ust.
1 pkt 4 ustawy o odpadach [9] dopuszcza się„do
rekultywacji terenów w tym gruntów na cele rolne”
odzysk osadów ściekowych, ze względu na dużą
ich wartość glebotwórczą i nawozową. Warunkiem stosowania osadów do rekultywacji (ust. 4)
jest
ich ustabilizowanie oraz właściwe przygotowanie. Obróbka biologiczna,
chemiczna, termiczna lub inne procesy, które należy przeprowadzić,
mają obniżyć podatność osadu na zagniwanie
i wyeliminować zagrożenie dla środowiska lub życia i zdrowia ludzi. Dawki osadu, które ze względu
na dopuszczalną zawartość metali ciężkich mogą
być zastosowane, określono w paragrafie 3 ust. 5
pkt
2 rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie komunalnych osadów
ściekowych [10]. Warunki wykorzystania osadów w procesie odzysku
do rekultywacji biologicznej zamkniętego składowiska lub jego części przedstawiono pod pozycją
13 tabeli załącznika nr 1 rozporządzenia Ministra
Środowiska w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami
[8]. Inne uwarunkowania dotyczące stosowania
osadów ściekowych do rekultywacji znajdują się
w ustawie o odpadach.
Grunty pokopalniane
Znowelizowana ustawa Prawo geologiczne
i górnicze [7] odwołuje się do rekultywacji gruntów w dwóch przypadkach. Pierwszy dotyczy
etapu opracowywania i wykonania projektu robót geologicznych. Zgodnie z art. 79 ust. 2 pkt
5 ustawy projekt robót geologicznych powinien
określać „przedsięwzięcia konieczne ze względu
na
ochronę środowiska, w tym wód podziemnych, sposób likwidacji wyrobisk,
otworów wiertniczych, rekultywacji gruntów, także czynności
mające na celu zapobieżenie szkodom powstałym
wskutek wykonywania zamierzonych robót”.
Drugi przypadek dotyczy „likwidacji zakładu
górniczego, w całości lub w części”.Przedsię-biorca na podstawie art. 129 ust. 1 pkt 5 ustawy
zobowiązany jest „przedsięwziąć niezbędne środki w celu ochrony środowiska oraz rekultywacji
gruntówpo działalności górniczej”. W przypadku likwidacji zakładu górniczego do rekultywacji
gruntów (na podstawie art. 129 ust. 2) stosuje się
odpowiednio przepisy ustawy o ochronie gruntów
rolnych i leśnych [3]. Oznacza to, że stosowne
przepisy
mają zastosowanie w przypadku rekultywacji każdego użytku gruntowego
przekształ-conego niekorzystnie działalnością górniczą,
z wyłączeniem przypadków, o których mowa
w końcowej części tego artykułu. Rekultywacja terenów po działalności górniczej powinna więc
być
prowadzona przy uwzględnieniu zasad wynikających z tej ustawy. Nadzór i
kontrolę nad ruchem zakładów górniczych w zakresie „budowy
i likwidacji zakładu, w tym rekultywacji gruntów
po działalności górniczej sprawują organy nadzoru górniczego” – art. 168 ust. 1 pkt 7 [7]. Nadzór
i kontrola nad rekultywacją gruntów i zagospodarowaniem terenów po działalności górniczej powinny być prowadzone w oparciu o:
1. Projekt zagospodarowania złoża.
2. Decyzję udzielającą koncesji.
3. Plan ruchu zakładu górniczego, zarówno czynnego, jak i likwidowanego.
4. Decyzję stwierdzającą wygaśnięcie lub cofnię-cie koncesji.
5. Decyzje starosty wydane w sprawach rekultywacji i zagospodarowania gruntów.
Zatwierdzenie planu ruchu likwidowanego
zakładu górniczego wymaga na podstawie art.
129 ust. 5 uzgodnienia z właściwym wójtem
(burmistrzem, prezydentem). Kryterium uzgodnienia pozostaje zgodność sposobu likwidacji
z przeznaczeniem nieruchomości.Jeśli jest to
niezbędne do zapewnienia „rekultywacji gruntów
i zagospodarowania terenów po zakończeniu
działalności górniczej”– art. 116 ust. 6 pkt 7,
organ nadzoru górniczego może nakazać w drodze decyzji sporządzenie innych odpowiednich
dokumentów wchodzących w skład dokumentacji mierniczo-geologicznej. Minister właściwy do
spraw środowiska w drodze rozporządzenia ma
określić dodatkowe wymagania dotyczące dokumentacji mierniczo-geologicznej.
Ogólny przebieg procedur związanych z rekultywacją i likwidacją zakładu górniczego,
a
także późniejszym procesem przekwalifikowania gruntów przedstawiono w
artykule „Rekultywacja i likwidacja zakładu górniczego od
A do Z” [11].Należy wspomnieć, iż pierwszym
formalnym krokiem rozpoczynającym proces
ostatecznej rekultywacji i likwidacji zakładu
górniczego jest ustalenie kierunku rekultywacji ze starostą jako organem nadzorującym
cały proces rekultywacji– art. 22 ust. 1 pkt 3
ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych.
Według ustawy zagospodarowanie gruntów
może być „rolnicze, leśne lub inne” – art. 4
pkt 19. Przykłady „innych” niż rolnicze i leśne
kierunki
zagospodarowania wymieniono na początku artykułu. Wniosek kierowany do
starosty o wydanie decyzji nakładającej obowiązek
rekultywacji i ustalającej kierunek zagospodarowania gruntów powinien w szczególności
zawierać następujące załączniki:
1) Dokument potwierdzający prawo władania terenem, którego dotyczy wniosek.
2) Oryginał Projektu przebiegu rekultywacji i zagospodarowania gruntów zawierający:
a) oznaczenie kierunku rekultywacji,
b) prawidłowe oznaczenie podmiotu odpowiadającego za rekultywację i zagospodarowanie gruntów,
c) oznaczenie obszaru objętego rekultywacją,
d) określenie terminów prowadzenia oraz zakończenia rekultywacji.
3) Kopię koncesji zezwalającej na wydobywanie
kopaliny (jeśli dotyczy takiej rekultywacji).
4) Oryginał wypisu i wyrysu z ewidencji gruntów.
5) Kopię wypisu i wyrysu z planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach
zabudowy.
6) Dowód wpłaty opłaty skarbowej lub uzasadnienie zwolnienia od opłaty skarbowej.
7) Oryginał lub potwierdzoną za zgodność z oryginałem kopię dokumentu potwierdzającego
sposób reprezentacji podmiotu (kopia wypisu
do Krajowego Rejestru Sądowego – należy tu zwrócić uwagę, że ważność dokumentu to
3 miesiące od daty wystawienia lub wpisu do
ewidencji działalności gospodarczej dla posiadających).
Po
zgłoszeniu zakończenia prac rekultywacyjnych starosta, jako organ
odpowiedzialny, przeprowadza oględziny terenu, delegując własną komisję.
Jednocześnie informuje wójta, burmistrza,
prezydenta, okręgowy
urząd górniczy i ewentualnie Lasy Państwowe (przy kierunku leśnym
rekultywacji) o możliwości pracy we wspólnej komisji.
Komisja sprawdza, czy rekultywacja doprowadzi-ła do odpowiedniego, zadeklarowanego wcześniej
stanu gruntów. Urząd górniczy natomiast sprawdza zgodność wykonanych prac z dokumentacją
rekultywacji (planem ruchu, projektem technicznym...) oraz stan i wykorzystanie środków
funduszu likwidacyjnego zakładu. W przypadku
pozytywnego stanowiska komisji – starosta wydaje decyzję o przyjęciu rekultywacji. Starosta
może również w decyzji wskazać konieczność
określenia przez gleboznawcę, w ciągu 5 lat od
momentu zakończenia rekultywacji, klas bonitacji gleby (przy rolnym kierunku rekultywacji),
a przy kierunku leśnym w tym samym przedziale
czasowym ma prawo sprawdzić, jak przyjęły się
sadzonki drzew.
Obowiązek sukcesywnej rekultywacji terenów poeksploatacyjnych dla przedsiębiorcy
górniczego wynika z art. 126 Prawa ochrony
środowiska [2] i art. 20 ustawy o ochronie
gruntów rolnych i leśnych [3]. Zgodnie z art.
126 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska
„podejmujący eksploatację złóż kopaliny (…)
jest obowiązany (…) sukcesywnie prowadzić
rekultywację terenów poeksploatacyjnych oraz
przywracać do właściwego stanu inne elementy
przyrodnicze”.
W
myśl zaś przepisów art. 20 ust. 3 i 4 ustawy o ochronie gruntów rolnych
i leśnych „rekultywację i zagospodarowanie gruntów planuje się,
projektuje i realizuje na wszystkich
etapach działalności
przemysłowej”. „Rekultywację gruntów prowadzi się w miarę jak gruntyte
stają się zbędne całkowicie, częściowo lub
na określony czas do prowadzenia działalności
przemysłowej oraz kończy się w terminie do
5 lat od zaprzestania tej działalności”.
Rekultywacja gruntów po działalności górniczej, jak już wcześniej wspominano, prowadzona jest na podstawie przepisów ustawy
o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Ustawa
obciąża odpowiedzialnością za wyłączenie
gruntów z produkcji rolnej (art. 28 ust. 1) nie
właściciela gruntu a sprawcę niekorzystnego
przekształcenia. Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy osoba powodująca utratę albo ograniczenie
wartości użytkowej gruntów jest obowiązana do
ich rekultywacji na własny koszt. „W przypadku zmiany osoby zobowiązanej do rekultywacji
gruntów, w drodze decyzji właściwego organu
wymienionego w art. 5, następuje przekazanie
praw i obowiązków wynikających z wcześniej
wydanych decyzji – ust. 6.
Na wniosek właściciela gruntu, na terenach
przewidywanego osiadania na skutek działalno-ści górniczej, zakład rozpoczyna rekultywację
– art. 21. W obowiązującym stanie prawnym
starosta, działając na podstawie art. 22 ustawy
o ochronie gruntów rolnych i leśnych, może nakładać obowiązki dotyczące rekultywacji gruntów
po wydobywaniu kopalin zarówno w stosunku
do czynnych zakładów górniczych i – jak już
wcześniej wspomniano – o tych likwidowanych
w całości lub części, ale także w stosunku do
byłych, zlikwidowanych już zakładów górniczych.
Decyzję na rekultywację i zagospodarowanie
terenu „wydaje starosta, po zasięgnięciu opinii:
1) dyrektora właściwego terenowo okręgowego
urzędu górniczego – w odniesieniu do działalno-ści górniczej; 2) dyrektora regionalnej dyrekcji
Lasów
Państwowych lub dyrektora parku narodowego – w odniesieniu do gruntów o
projektowanym leśnym kierunku rekultywacji; 3) wójta
(burmistrza, prezydenta miasta)” – art. 22 ust. 2
pkt 1-3. Decyzje w sprawach rekultywacji i zagospodarowania określają: 1) stopień ograniczenia
lub utraty wartości użytkowej gruntów, ustalony
na podstawie opinii, o której mowa w art. 28 ust.
5; 2) osobę obowiązaną do rekultywacji gruntów;
3) kierunek i termin wykonania rekultywacji gruntów; 4) uznanie rekultywacji gruntów za zakoń-czoną – art. 22 ust. 1 pkt 1-4.
W przypadku wyłączenia z użytkowania gruntów o obszarze ponad 10 ha na cele inwestycji
górniczych (art. 10 ust. 3) ustawa o ochronie
gruntów
rolnych i leśnych wymaga wariantowych rozwiązań w zakresie rekultywacji
i zagospodarowania gruntów w trakcie i po zakończeniu działalności
przemysłowej, określającego
dla każdego wariantu koszty rekultywacji i zagospodarowania oraz straty, które poniesie rolnictwo i leśnictwo.
Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o ochronie
gruntów rolnych i leśnych „osoba powodują-ca utratę albo ograniczenie wartości użytkowej
gruntów jest obowiązana do ich rekultywacji na
własny koszt”.
Natomiast zgodnie z ust. 2 „rekultywacji na
cele rolnicze gruntów położonych, w rozumieniu
przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym, na obszarach rolniczej przestrzeni
produkcyjnej,
zdewastowanych lub zdegradowanych przez nieustalone osoby, w wyniku
klęsk żywiołowych lub ruchów masowych ziemi dokonuje
właściwy organ
wymieniony w art. 5, przy wykorzystaniu środków budżetu województwa
(Funduszy Ochrony Gruntów Rolnych), o których mowa
w art. 22b ust. 1, a rekultywacji gruntów leśnych
i gruntów przeznaczonych do zalesienia – przy
wykorzystaniu środków pochodzących z budżetu
państwa na zasadach określonych w przepisach
o
lasach”. Ust. 2a tej ustawy mówi, że „rekultywacji na cele inne niż
wymienione w ust. 2 pozostałych gruntów zdewastowanych lub
zdegradowanych przez nieustalone osoby, w wyniku klęsk
żywiołowych lub ruchów masowych ziemi dokonuje właściwy organ wymieniony w art. 5, przy
wykorzystaniu środków pochodzących z budżetu
państwa lub środków osób zainteresowanych prowadzeniem działalności na zrekultywowanych
gruntach”. Właściwym więc w sprawach ochrony gruntów rolnych zgodnie z art. 5 jest starosta,
a gruntów leśnych – dyrektor regionalnej dyrekcji
Lasów Państwowych, z wyjątkiem obszarów parków narodowych, gdzie właściwym jest dyrektor
parku.
Przepisy ustawy mają zastosowanie tylko do
rekultywacji gruntów rolnych i leśnych, a tak-że gruntów, które zostały okresowo wyłączone
z produkcji rolnej lub leśnej. Ustawy nie stosuje
się do gruntów trwale wyłączonych z produkcji
rolnej lub leśnej.
W roku 2008 do ustawy o ochronie gruntów
rolnych i leśnych wprowadzono nowy art. 5b,
który wyłącza grunty rolne stanowiące użytki
rolne położone w granicach miast z działania
ustawy. Przepisy nie określają jednak, w jakim
zakresie podmiot zobowiązany do rekultywacji
sprawuje władztwo nad gruntem rekultywowanym. Właściciel nieruchomości zobowiązany
jest umożliwić osobie dokonującej rekultywacji
dostęp do działki i wykonanie nałożonych na
nią obowiązków związanych z rekultywacją.
Wykonanie obowiązków w zakresie rekultywacji nałożonych decyzją administracyjną nie
uzasadnia przyjęcia, że jednostka dokonująca
rekultywacji staje się posiadaczem w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatkach
i opłatach lokalnych [12] i art. 336 ustawy
– Kodeks cywilny. Po zakończeniu rekultywacji
władztwo nad nieruchomością służy właścicielowi.
W działaniach zmierzających do rekultywacji
gruntów pokopalnianych pomocna może być
również wydana przez Polski Komitet Normalizacyjny norma PN-G-07800:2002 Górnictwo
odkrywkowe – Rekultywacja – Ogólne wytyczne
projektowania.W normie „Ustalono wymagania
i wytyczne projektowania i wykonania rekultywacji gruntów poeksploatacyjnych wyrobisk
odkrywkowych i zwałowisk oraz innych terenów
kopalnianych, przekształconych działalnością
przemysłową związaną z eksploatacją kopalin
w odkrywkowych zakładach górniczych węgla
brunatnego i piasku podsadzkowego, a także
określono zagospodarowania zrekultywowanych
gruntów.
Norma jest przeznaczona do stosowania w projektowaniu i realizacji
robót rekultywacyjnych dotyczących wyrobisk odkrywkowych
i zwałowisk oraz innych terenów kopalnianych.
Norma
może być wykorzystana w innych odkrywkowych zakładach
górniczych”.Należy jednak pamiętać, że zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy
o normalizacji [13] stosowanie Polskich Norm
jest dobrowolne.
dr Jerzy Kopyczok
WIOŚ wKatowicach
Andrzej Lewandowski
AGOS-GEMES wKatowicach
Przypisy:
[1] Czesława Jasiewicz, Małgorzata Szczerbińska--Byrska, Rekultywacja i rewitalizacja terenów
zdegradowanych w Polsce w świetle regulacji
prawnych, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie,
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa wTarnowie, 2012 r.
[2] Ustawa zdnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001, nr 62, poz. 627,
tekst jednolity, Dz. U. 2008, nr 25, poz. 150
zezmianami).
[3] Ustawa zdnia 3 lutego 1995 r. oochronie gruntów rolnych ileśnych (Dz. U. 1995, nr 16, poz.
78, tekst jednolity, Dz. U. 2004, nr 121, poz.
1266 ze zmianami).
[4] Ustawa zdnia 10 lipca 2008 r. oodpadach wydobywczych (Dz. U. 2008, nr 138, poz.865 ze
zmianami).
[5] Program Rządowy dla terenów poprzemysłowych przyjęty przez Radę Ministrów w dniu
27kwietnia 2004 r., Ministerstwo Środowiska.
[6] Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U.
2012, poz. 647, tekst jednolity).
[7] Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo
geologiczne i górnicze (Dz. U. 2011, nr 163,
poz.981).
[8] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia
21marca
2006 r. wsprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza
instalacjami iurządzeniami (Dz. U. 2006, nr 49, poz. 356).
[9] Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach
(Dz. U. 2013, poz. 21).
[10] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia
13lipca 2010 r. wsprawie komunalnych osadów
ściekowych (Dz. U. 2010, nr 137, poz. 924).
[11] Joanna Kiełczewska, Rekultywacja i likwidacja
zakładu górniczego od A do Z, www.surowce--naturalne.pl, 2012 r.
[12] Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach iopłatach lokalnych (Dz. U. nr 9, poz. 31
ze zmianami).
[13] Ustawa zdnia 12 września 2002 r. onormalizacji
(Dz. U. 2002, nr 169, poz. 1386 ze zmianami).
Przy opracowaniu materiału wykorzystano również „Odpowiedź podsekretarza stanu
w
Ministerstwie Środowiska – z upoważnienia ministra na interpelację nr
14987 w sprawie niejasnych regulacji prawnych dotyczą-cych rekultywacji
terenów zdegradowanych 2010 r.” oraz informacje zamieszczone na
geoportal.pgi.gov.pl
Tytuł i śródtytuły pochodzą od Redakcji
Sprostowanie
Współautorkami
artykułu „Woda, czyli życie” w poprzednim wydaniu „Ekologii” były Ewa
Witwicka oraz Anna Szumowska z WIOŚ w Katowicach. Za błędny podpis
przepraszamy Autorki oraz P.T. Czytelników.
|
|
