O działaniach służących ograniczaniu zanieczyszczenia powietrza pisaliśmy na naszych łamach już wielokrotnie. Temat ten jest jednak ciągle „gorący” i ważny nie tylko na Śląsku czy w innych dużych aglomeracjach. Praktycznie – dzisiaj dotyczy już całej Polski.


Fot. WFOŚ Katowice

Fot. WFOŚ Katowice

Fot. WFOŚ Katowice I tu pojawiają się pytania: Dlaczego, mimo ostrych unijnych wymagań w tym zakresie, tak mało się w naszym kraju zmieniło? Jak długo będziemy jeszcze tolerować spalanie w domowych piecach CO węgla najgorszej jakości, albo – co się zdarza - wręcz śmieci i odpadów? Kto i jak ma to kontrolować? Na ile skutecznie działają sankcje prawne w tym zakresie?
Mam wrażenie, że – niestety – są to ciągle tak zwane pytania retoryczne… Programów ochrony powietrza było już kilka, ostatni powstał w 2010 roku. Jednak programy, nawet te najlepsze, nie rozwiążą problemu. Jak twierdzą fachowcy i praktycy w tej dziedzinie konieczne byłoby wprowadzenie zmian do kilkunastu ustaw, począwszy od energetyki aż do… uprawnień dla kominiarzy. Z przyczyn czysto ekonomicznych odchodzi się od ogrzewania gazowego oraz tzw. ciepła zdalczynnego Brakuje także integracji systemu ciepłowniczego a i stan bezpieczeństwa energetycznego nie jest - niestety – najlepszy. Na to wszystko nakładają się jeszcze niekorzystne warunki klimatyczne: przez większość miesięcy w roku borykamy się ze smogiem i tzw. pyłem zawieszonym w wielkościach przekraczających dopuszczalne normy.
Być może – miejmy nadzieję – jednak coś się zmieni na lepsze Dlatego tak ważne są takie spotkania jak to, które odbyło się 6 maja bieżą-cego roku w Katowicach Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, pod patronatem Ministra Gospodarki zorganizował konferencję:„Poprawa jakości powietrza – szansą rozwoju regionu”.
Gabriela Lenartowicz,prezes WFOŚiGW w Katowicach, otwierając spotkanie powiedziała – że jest to zagadnienie szczególnie ważne,wymagające współdziałania funduszy ochrony środowiska, rządu, przemysłu i władz samorządowych, abyśmy mogli – jako kraj – wypełnić zobowiązania unijne w tym zakresie i w ramach nowego programowania unijnych środków finansowych – przeznaczyć je na nowoczesne i bardziej efektywne wykorzystanie żródełciepła w budownictwie komunalnym i przemysłowym. Konieczna jest więc współpraca z sektorem wytwarzającym ciepło oraz dalsze przyjazne finansowanie nowatorskich rozwiązań w tej dziedzinie – podkreśliła.
Dobrym przykładem takich właśnie działań jest współpraca Funduszu z grupą TAURON Joanna Schmid, wiceprezes Zarządu ds. Strategii i Rozwoju TAURON S.A. w swoim wystąpieniu nawiązała także do znaczenia poprawy jakości
powietrza jakim oddychamy,która związana jest – między innymi – z potrzebą ograniczenia tzw. niskiej emisji, powstającej w wyniku „produkcji” ciepła w sektorze komunalno-bytowym. – Należy pamiętać, że aż 90 proc. wytwarzania ciepła w regionie wiąże się ze spalaniem węgla. I od tego nie uciekniemy Nasz aktualny program inwestycyjny zmierza ku powiększaniu udziału nowych rozwiązań w tym procesie, czyli większego wykorzystania odnawialnych żródełenergii – takich jak woda, wiatr czy biomasa Mamy także na uwadze instalacje zasilane gazem. Będziemy oczywiście nadal korzystać z wysoko sprawnych, czystych technologii węglowych, pozwalających na redukcję Co₂, NO_x i pyłów Naszym priorytetem jest modernizacja istniejących już sieci ciepłowniczych a tym samym eliminacja zagrożeń dla środowiska i zdrowia ludzi,jakim jest niewątpliwie spalanie węgla w starych piecach – powiedziała Joanna Schmid.
Następnie głos zabrała Aleksandra Gajewska, wicemarszałek Województwa Śląskiego: samorząd wojewódzki musi i będzie uwzględniał inicjatywy oddolne, na przykład gmin, a wdra-żanie nowych, „czystych” technologii energetycznych, służących poprawie jakości powietrza będzie niewątpliwie priorytetem w naszych dzia-łaniach na rzecz ochrony środowiska.
Tomasz Tomczykiewicz, sekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki, powiedział że problem niskiej emisji wraca każdej jesieni a latem o tym zagrożeniu po prostu zapominamy Dobrze więc, że to spotkanie odbywa się pod koniec tzw. sezonu grzewczego i należy pamiętać, iż są sposoby i środki aby niską emisję wyeliminowaować, tyle tylko, że trzeba szybko po nie się sięgnąć.Należy jednak oddzielić problem niskiej emisji od gospodarki niskoemisyjnej. W 2007 roku uchwalono w Unii Europejskiej tzw. Pakiet klimatyczny (słynne 3x20). Jakie są tego konsekwencje dla Polski? Niewątpliwie konsekwentne wykonywanie dyrektyw unijnych, które nas obowiązują. Jednak nasza gospodarka jest nadal oparta na węglu-,dlatego decyzje Unii Europejskiej nie mogą być dla nas w pełni satysfakcjonujące.
Czy gospodarka niskoemisyjna jest dla nas szansą, czy wręcz przekleństwem? To można różnie oceniać. Jeżeli będzie to produkt polski, to pobudzi wzrost gospodarczy, a jeżeli przejmiemy technologie z importu, to – niestety – tak się nie stanie. Ważna jest także efektywność energetyczna i cieplna. Jednak plany inwestycyjne w tym zakresie muszą być niestety weryfikowane i redukowane przez kryzys gospodarczy Na szczęście, prognozy o wzroście cen energii nie sprawdziły się. Nie będzie jednak ulg dla przedsiębiorstw o dużym zużyciu energii Ważna jest również kwestia tak zwanych „zielonych certyfikatów”. W 2011 roku udział Odnawialnych ŻródełEnergii w całości bilansu energetycznego wyniósł 11 proc. Czyli jest dobrze. I to cieszy Niezbędne jednak jest dofinansowywanie OZE, na co przeznaczona jest kwota około 50 mld złotych.Większość krajów europejskich ma obecnie problemy z utrzymaniem jakości czystości powietrza Priorytetem jest więc ograniczenie emisji w sektorze komunalno-bytowym. I tu pojawia się pytania, jakie są instrumenty realizacji tego programu? Niewątpliwie bardzo ważne są działania lokalne, podejmowane przez gminy a także programy dla terenów o przekroczonym poziomie zanieczyszczeń.
Ministerstwo Gospodarki zaplanowało także ogólnopolską kampanię edukacyjną na rzecz czystego powietrza i czystych rzek.
Anna Wrześniak, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Katowicach w swoim wystąpieniu, oceniając jakość powietrza w województwie śląskim pokreśliła, że niestety nie jest dobrze a istniejąca sytuacja wymaga wręcz rozwiązań ustawowych,dotyczących zwłaszcza jakości paliw spalanych w gospodarstwach indywidualnych.Podziękowała tak-że Wojewódzkiemu Funduszowi Ochrony Środowiska w Katowicach, bo bez jego pomocy finansowej nie mogło by powstać tyle punktów monitoringu stanu czystości atmosfery w naszym regionie.
Henryk Borczyk, prezes Zarządu, dyrektor generalny TAURON Ciepło S.A. uświadomił zebranym ile osób ginie z powodu zatrucia CO₂. Przedstawił także zasady realizacji kampanii promocyjnej „Niska emisja – wysokie ryzyko”, prowadzonej przez Spółkę i dofinansowaną przez WFOŚ i GW w Katowicach. Potrzebne są wręcz działania lobbingowe, aby powstał kompleksowy program likwidacji niskiej emisji dla samorządów, spółdzielni mieszkaniowych jednak głównie dla indywidualnych gospodarstw domowych na Śląsku i w Zagłębiu - powiedział. Węgiel można przecież spalać bezpiecznie i zgodnie z ekologicznymi normami – podkreślił.
Małgorzata Staś, dyrektor Wydziału Rozwoju Regionalnego w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Śląskiego w swojej prezentacji omówiła regionalne Programy Operacyjne, dotyczące efektywności energetycznej, odnawialnych żródeł energii, gospodarki niskoemisyjnej – zgodne z dyrektywami unijnymi. Szczególny nacisk należy położyć na niskoemisyjny transport miejski oraz termomodernizację budynków. Działania te będą realizowane kompleksowo, przy wsparciu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.
Uczestnikiem i prelegentem na konferencji była także Małgorzata Skucha, prezes Zarzą-du Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.Na początku swojego wystąpienia podkreśliła znaczenie ścisłej i dobrej współpracy z katowickim Funduszem oraz swoje osobiste związki z naszym województwem: jest mieszkanką Bielska.
Następnie omówiła strategię działania Narodowego Funduszu na lata 2013 do 2016, z perspektywą do roku 2020. Ujęte jest w niej 30 programów poświęconych likwidacji niskiej emisji. Przedstawiła również najnowsze instrumenty finansowe NFOŚiGW a także wojewódzkich funduszy ochronyśrodowiska,wspierającekompleksowedziałaniasamorządów w walce o jakość powietrza.
Ochrona atmosfery jest niewątpliwie jednymz najważniejszych priorytetów. Wiąże się z tym zmniejszanie emisji gazów cieplarnianych, poprawa efektywności energetycznej, wykorzystywanie odnawialnych żródełenergii, wspieranie gospodarki niskoemisyjnej, likwidacja zanieczyszczeń wynikających z niskiej emisji, efektywne gospodarowanie surowcami (w tym wodą, jednak to wymaga szerszego, kompleksowego spojrzenia) oraz skuteczna gospodarka odpadami.
Przedstawiła także żródła finansowania zadań w zakresie niskoemisyjnej gospodarki: środki pochodzące z opłat zastępczych i kar naliczanych przez URE oraz środki gromadzone w ramach programu GIS (Green Investment Scheme). Wspomniała również o współpracy NFOŚiGW z funduszami wojewódzkimi w celu wspólnych działań służących efektywnemu wykorzystywaniu energii. Omówiła programy CAFE (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europy), LEMUR dotyczący energooszczędnych budynków użyteczności publicznej oraz REGION, realizowany przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach przy wsparciu NFOŚiGW.
Ważny jest także pilotażowy program KAWKA (Dyrektywa CAFE) służący poprawie stanu czystości powietrza atmosferycznego, a tym samym stanu zdrowia ludzi. O beneficjentach tego projektu oraz o przeznaczanych na ten cel kwotach decydować będą poszczególne fundusze wojewódzkie.
W długofalowej strategii działania Narodowego Funduszu zawiera się promowanie  oszczędzania energii i wspieranie inwestowania w żródła odnawialne, oceniana będzie jednak ich efektywność, a w tym przede wszystkim redukcja emisji CO₂.
Od roku 2009 na wsparcie inwestycji zwią-zanych z niskoemisyjną gospodarką Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przeznaczył już niebagatelną kwotę 11 mld złotych.

Ewelina Sygulska