Centrum Edukacji
Ekologicznej w katowickim Pałacu Młodzieży powstało pod koniec lat 80. i
wówczas było naprawdę pomysłem pionierskim.
Inicjatorką i
założycielką Centrum była Krystyna Blaut-Howaniec. W latach 90.
tematyka ekologiczna cieszyła się dużym zainteresowaniem. Także w
mediach zapanowała wówczas swoista "moda" na ekologię. Stało się dobrze,
bo dzięki temu nareszcie zwrócono uwagę na sprawy ważne, często
kontrowersyjne, a dla niektórych wręcz niewygodne. Powstało wówczas
wiele organizacji proekologicznych, które obecnie odgrywają ważną rolę w
procesie decyzyjnym i edukacyjnym.
W Centrum dążono do stworzenia niekonwencjonalnych, interesujących pozaszkolnych form nauczania ekologii. Miały one zachęcać do pogłębiania wiedzy oraz wykształcić pozytywną, emocjonalną postawę młodzieży wobec przyrody. Początkowo organizowane były wykłady, podczas których naukowcy bądź specjaliści zajmujący się zagadnieniami środowiskowymi opowiadali młodym ludziom i ich nauczycielom o zagrożeniach ekologicznych występujących w regionie Śląska. Wówczas zapotrzebowanie na tę tematykę było ogromne, o czym świadczyły tłumy uczniów przychodzące na wykłady po swoich zajęciach szkolnych. Jak wielki był "głód" informacji w tym zakresie świadczy także fakt, że chętnych do udziału było zawsze o wielu więcej niż pozwalały możliwości lokalowe, jakimi dysponowali organizatorzy.
Za tę prekursorską działalność w regionie w roku 1994 Centrum Edukacji Ekologicznej Pałacu Młodzieży po raz pierwszy otrzymało nagrodę przyznaną przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Podobne nagrody, w odstępach kilkuletnich, Fundusz przyznawał Pałacowi jeszcze dwukrotnie. Za każdym razem nagrody mobilizowały do poszukiwania nowych rozwiązań w prowadzeniu edukacji ekologicznej.
Do wygłaszania wykładów zapraszano naukowców z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego czy z Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych z Katowic. Wykłady prowadzone są także obecnie, raz w miesiącu, przez cały rok szkolny. Przykładowe tematy to: Dlaczego powinniśmy chronić przyrodę; Nasz ślad na Ziemi; Jakość środowiska – jakość życia; Krajobraz po starym przemyśle – czy musi straszyć; Gatunki i siedliska przyrodnicze o znaczeniu europejskim w województwie śląskim.
Do najpopularniejszych form działalności CEE skierowanych do dzieci i młodzieży należą warsztaty proekologiczne. Warsztaty są częścią programu funkcjonującego pod ogólną nazwą
"Rozwijanie świadomości ekologicznej dzieci i młodzieży – regionalizm w edukacji ekologicznej". Warsztaty odbywają się niemal codziennie, regularnie przez cały rok szkolny. Prowadzone są bardzo atrakcyjnymi dla dzieci i młodzieży metodami aktywizującymi z wykorzystaniem sprzętu multimedialnego. Tematami warsztatów są, m.in.: Przyroda Śląska – różnorodność biologiczna; Stan środowiska – gleba, powietrze, woda; Gospodarka odpadami na Górnym Śląsku; Czy na Śląsku jest możliwy zdrowy styl Życia?; Ochrona przyrody w krajach Unii Europejskiej.
Bardzo cenną inicjatywą pracowni jest organizowanie dla uczniów ze wszystkich poziomów edukacyjnych wycieczek o charakterze proekologicznym. Jeden rodzaj wycieczek to te, które pokazują walory przyrodnicze regionu i przełamują stereotyp myślenia o Śląsku jako regionie klęski ekologicznej. Drugi rodzaj wycieczek to te, które zapoznają uczniów z działalnością zakładów wspomagających ochronę środowiska przyrodniczego, tj. oczyszczalniami ścieków, zakładami kompostowania i segregowania odpadów itp. Tego typu wycieczki unaoczniają młodym ludziom to, co dzieje się z odpadami i ściekami produkowanymi w ich własnych domach, i zachęcają do aktywnego włączenia się w ochronę środowiska. Swoją wiedzę uczniowie mogli sprawdzać w kilku wojewódzkich konkursach biologiczno- -ekologicznych, które organizowano od samego początku funkcjonowania Centrum.
Szczególnie ważny jest Ogólnopolski Konkurs Ekologiczny jako sposób zainteresowania innych regionów Polski problematyką śląską.
W ciągu roku szkolnego odbywają się trzy konkursy i cztery międzyszkolne turnieje o zasięgu wojewódzkim oraz jeden konkurs o zasięgu ogólnopolskim. Konkursy to: "Przyroda wokół nas" – dla uczniów klas VI szkół podstawowych, "Z biologią za pan brat" – dla uczniów gimnazjów oraz "W świecie roślin i zwierząt" – dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Turnieje to: "Międzyszkolny turniej wiedzy o przyrodzie Górnego Śląska" – dla uczniów gimnazjów, "Międzyszkolny turniej pn. Młody znawca płazów" – dla uczniów klas VI szkół podstawowych, „Międzyszkolny turniej pn. Zbiórka dla Burka" – dla uczniów klas III szkół podstawowych, "Międzyszkolny turniej pn. Jestem przyjacielem zwierząt – znam je, szanuję i chronię" – dla uczniów gimnazjów. Taka forma propagowania, a zarazem sprawdzania wiedzy z zakresu ekologii jest bardzo popularna, cieszy się dużym powodzeniem wśród nauczycieli i młodzieży. Często laureaci potem uczestniczą w cyklicznych zajęciach, a z czasem stają się propagatorami zdobytej wiedzy i doświadczeń w swoich środowiskach, zakładając ośrodki edukacji ekologicznej.
Młodzież, która przychodzi do CEE, zdobywa wiedzę pozwalającą lepiej żyć i funkcjonować w najbliższym otoczeniu. Dowiaduje się także, że w regionie Śląska – wbrew wielu stereotypom – jest wiele miejsc cennych przyrodniczo, które należy poznawać i chronić. Działalność ta jest bardzo ważna, gdyż rozwija świadomość ekologiczną dzieci i młodzieży, która procentuje w dorosłym życiu, osobistym i zawodowym, postawą ukierunkowaną pozytywnie na przyrodę i na drugiego człowieka. Rola wychowawcza edukacji ekologicznej jest więc naprawdę przeogromna.
Okazjonalnie organizowane są także dla nauczycieli szkolenia z zakresu prowadzenia edukacji ekologicznej. Oferta jest poparta bardzo dobrym zapleczem technicznym: nowoczesną salą multimedialną, bogatym zestawem pomocy dydaktycznych, filmów i książek przyrodniczych. Z oferty korzystają w ciągu roku szkolnego tysiące dzieci i młodzieży oraz nauczyciele z województwa śląskiego, a także z innych regionów Polski.
CEE już od 1991 roku dostawało dofinansowanie na działalność z Ministerstwa Środowiska, a na przestrzeni ponad dwudziestu lat otrzymywało dofinansowanie także z: Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach oraz Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Partnerem w edukacji ekologicznej jest dla CEE Stowarzyszenie Ekologiczne "Głos Natury".
W obecnej sytuacji, kiedy budynek Pałacu Młodzieży jest w remoncie, oczywiście brak jest odpowiedniego zaplecza dydaktycznego, jakie tam kiedyś było. Istnieje obawa, że szybko nie da się tego odbudować, a pewnie część rzeczy będzie nie do odzyskania. Mimo to Centrum prowadzi swoją działalność w tymczasowej siedzibie, starając się podtrzymywać zainteresowanie młodzieży, mimo trudności technicznych i lokalowych.
Ewa Maj