Realizacja Projektu pod nazwą Ogólnodostępna
Platforma Informacji "Tereny poprzemysłowe i zdegradowane" (OPI-TPP)
jako integralna część Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej
(RSIP) jest odpowiedzią na potrzebę wdrożenia nowoczesnego systemu
informatycznego integrującego różne obszary wiedzy oraz informacje w
zakresie efektywnego planowania, zagospodarowania przestrzennego i
zarządzania terenami poprzemysłowymi.
-
Jednym z podstawowych problemów przy opracowywaniu Projektu była sama definicja
terenu poprzemysłowego i zdegradowanego, określenie zakresu jego
rewitalizacji oraz niezbędnych procedur, a także dotarcie z tym pomysłem
do niektórych gmin, chociaż nasze rozwiązania uznane zostały za
innowacyjne i byliśmy inicjatorem zbadania stanu środowiska dla
górnictwa, gdzie opracowaliśmy pierwowzór zarządzania w skali
regionalnej -
mówi dr inż. Włodzimierz A. Sokół, kierownik
Projektów Międzynarodowych, dyrektor Krajowego Punktu Kontaktowego
Eko-efektywnych Technologii i Systemów Zarządzania Głównego Instytutu
Górnictwa.
-
Paradoks polega również na tym, że nie ma dokładnych danych na temat areału takich terenów. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że informacje, które są gromadzone w systemie OPI-TPP, mają charakter dobrowolny i część gmin nie wprowadziła danych dotyczących terenów poprzemysłowych i zdegradowanych do tego systemu - dodaje
mgr inż. Jan Bondaruk, kierownik Zakładu Ochrony Wód GIG.
Koncepcja systemu bazowała na wieloletnich pracach programowych oraz analizach dobrych praktyk krajowych i zagranicznych prowadzonych zarówno przez zespoły badawcze Głównego Instytutu Górnictwa, jak i Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, Politechniki Śląskiej, Uniwersytetu Śląskiego - przy współpracy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Śląskiego.
Opracowując koncepcję postawiono hipotezę, że działania na rzecz przywracania terenów poprzemysłowych i zdegradowanych do ponownego użytkowania napotykają na kluczową barierę, jaką jest brak rzetelnej informacji o tych terenach w wymiarze środowiskowym, technicznym (infrastrukturalnym) i przestrzennym.
Główny Instytut Górnictwa wspólnie z Urzędem Marszałkowskim realizuje Projekt w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013. Województwo Śląskie posiada wdrożony (od roku 2006) Regionalny System Informacji Przestrzennej (RSIP) będący wewnętrznym źródłem danych dla pracowników administracji samorządowej. Zgodnie z realizowaną polityką "społeczeństwa informacyjnego" władze województwa przystąpiły do budowy regionalnego węzła infrastruktury informacji przestrzennej (KIIP) w postaci Otwartego Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej (ORSIP), dla którego istniejący RSIP będzie hurtownią danych referencyjnych, a portal OPI-TPP, budowany w ramach Projektu, stanowić będzie jeden z jego podsystemów dziedzinowych.
Podstawowym źródłem danych dla systemu OPI-TPP jest Baza Danych Obiektów Topograficznych (BDOT) oraz szereg danych środowiskowych udostępnionych przez dysponentów: instytucji ochrony środowiska i innych instytucji zobligowanych do prowadzenia rejestrów danych oraz ich graficznej prezentacji w układzie map tematycznych. Portal OPI-TPP został ponadto wyposażony w interaktywne narzędzie do wprowadzania danych odnośnie terenów poprzemysłowych zarejestrowanym użytkownikom.
Opracowany w tym celu elektroniczny formularz eTPP pozwala na wprowadzanie, aktualizację oraz usuwanie (z pozostawieniem kopii w archiwum systemu) kluczowych informacji o terenach poprzemysłowych i zdegradowanych do bazy danych.
OPI-TPP a BDOT
Baza Danych Obiektów Topograficznych BDOT (lub TBD) jest ogólnokrajowym systemem gromadzenia i zarządzania danymi topograficznymi w oparciu o właściwe przepisy prawne. Zadaniem TBD jest zasilanie aktualnymi, wysokiej jakości danymi topograficznymi systemów informacji przestrzennej budowanych przez administrację, samorządy, instytucje publiczne w celu uniknięcia wielokrotnego pozyskiwania, gromadzenia i aktualizacji tych samych danych przez wielu użytkowników.
Budowa Bazy Danych Obiektów Topograficznych jest kluczowym zadaniem na rzecz rozwoju zasobów informacyjnych w skali Śląska oraz podstawowym źródłem informacji dla powstających specjalistycznych systemów informacji przestrzennej, w tym OPI-TPP.
Do końca 2013 r. zostanie przeprowadzona aktualizacja i dostosowanie bazy danych obiektów topograficznych (TBD) do struktur BDOT10k określonych w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie bazy danych obiektów topograficznych oraz bazy danych obiektów ogólnogeograficznych, a także standardowych opracowań kartograficznych (Dz. U. z 2011 r., nr 279, poz. 1642) wraz z utworzeniem i wydrukiem standardowego opracowania kartograficznego w skali 1:10 000 dla obszaru 8 powiatów województwa śląskiego (Chorzowa, Katowic, Rudy Śląskiej, Siemianowic, Świętochłowic, Tychów, Zabrza oraz powiatu mikołowskiego). Dla pozostałego obszaru województwa śląskiego aktualizacja i dostosowanie bazy danych obiektów topograficznych (TBD) do struktur BDOT10k zostanie przeprowadzona w ramach prac prowadzonych przez GUGIK.
Ze względu na specyfikę systemu OPI-TPP oraz jego multifunkcjonalność dane zasilające system pochodzą z trzech zasadniczych źródeł:
- dane pochodzące z systemu RSIP (BDOT);
- dane pochodzące ze źródeł zewnętrznych;
- dane wprowadzane bezpośrednio do systemu OPI-TPP przez użytkowników.
OPI-TPP w ORSIP
System OPI-TPP jest kompletnym i zintegrowanym narzędziem pozyskiwania, przetwarzania i udostępniania różnorodnych danych w powiązaniu z rozwiązaniami informacji przestrzennej. System OPI-TPP jako element regionalnej i krajowej Infrastruktury Informacji Przestrzennej (IIP) bezpośrednio powiązany z tworzonym równolegle systemem ORSIP, na prawach podsystemu dziedzinowego, zapewni sprawną obsługę baz danych i informacji o przestrzeni oraz ich efektywne wykorzystywanie, stanowiąc źródło informacji o stanie degradacji terenów poprzemysłowych, ale także o ich specyficznych walorach.
Specyfika systemu OPI-TPP polega na jego powiązaniu z istniejącymi systemami SIP, bazując na przepisach wykonawczych z uwzględnieniem m.in. istniejących inicjatyw i standardów międzynarodowych, przede wszystkim Dyrektywy INSPIRE i jej wytycznych technicznych oraz Ustawy z dnia 4 marca 2010 r o infrastrukturze informacji przestrzennej.
Model powiązań strukturalnych i funkcjonalnych
Interoperacyjność systemu OPI-TPP z innymi systemami SIP oraz pozostałymi zbiorami nieudostępnianymi w sieci była przedmiotem analiz, których wyniki zostały przedstawione za pomocą schematu blokowego: Modelu Powiązań Strukturalnych (rys. 3).
Zapewnienie interoperacyjności w zakresie wymiany danych pomiędzy systemem OPI-TPP z innymi systemami oraz zbiorami nieudostępnianymi w sieci wymagało opracowania odrębnego schematu blokowego - Modelu Powiązań Funkcjonalnych. Model obrazuje zawartość danych zasilających system bez wnikania w strukturę tych zbiorów oraz bez informacji o sposobie wymiany danych (rys. 4). Konstruując Model Powiązań Funkcjonalnych, dokonano identyfikacji i analiz potencjalnychzbiorów mogących zasilać serwer systemu OPI-TPP. Dokonano ich selekcji wybierając dane zgodnie z założeniami projektu, gromadzące informacje odnośnie przestrzennych elementów środowiskowych na terenie województwa śląskiego.
Koncepcja projektowanego systemu OPI-TPP zakłada również możliwość nieograniczonego włączania do systemu kolejnych baz danych w miarę ich budowy oraz stały rozwój funkcjonalności systemu - równolegle do pojawiania się nowych usług i standardów. W tym zakresie autorzy systemu OPI-TPP upatrują ogromną szansę na poszerzanie zasobu dostępnych danych poprzez pozyskanie ich z instytucji i podmiotów, które aktualnie prowadzą intensywne prace nad digitalizacją i przestrzennym zorientowaniem swoich zasobów zgodnie z zapisami Dyrektywy INSPIRE.
Podstawowym modułem tematycznym systemu OPI-TPP jest moduł dotyczący terenów poprzemysłowych i zdegradowanych. Kluczowym założeniem w zakresie jego tworzenia było opracowanie interaktywnego narzędzia gromadzenia, weryfikacji i aktualizacji danych o tych terenach przez ich dysponentów (m.in. jednostki samorządowe oraz podmioty gospodarcze zajmujące się ich zarządzaniem w ramach prowadzonej działalności).
Formularz eTPP ma ułatwić zbieranie jednolitych informacji od dysponentów o nowych terenach poprzemysłowych i zdegradowanych oraz gwarantować cykliczną ich weryfikację i aktualizację. Formularz eTPP jest obsługiwany z poziomu przeglądarki internetowej, dzięki czemu dysponent terenu w mało skomplikowany sposób jest w stanie wprowadzać i weryfikować dane o terenie, jak również dodawać albo usuwać nowe tereny lub obiekty. Aktualnie systemem zostało objętych ok. 200 gmin i podmiotów gospodarczych.
Formularz eTPP składa się z 9 interaktywnych zakładek, które zawierają - między innymi - tak ważne dane jak: podstawowe informacje o terenie (wielkość, położenie itp.), struktura własności, status prawny, rekultywacja, uzbrojenie, lokalna infrastruktura drogowa i kolejowa, występujące ograniczenia w użytkowaniu, zabudowa, wewnętrzny układ komunikacyjny, obecność zabytków i obszarów chronionych, stopień degradacji, zaszłości związane ze składowaniem odpadów.
Wypełniony formularz stanowi wartościowy zasób danych dających możliwość prowadzenia analiz dla danego terenu, jak również porównywania i klasyfikacji w odniesieniu do innych terenów poprzemysłowych.
...
Wdrożenie systemu OPI-TPP usprawni procesy planowania oraz racjonalnego gospodarowania zasobami przestrzeni województwa śląskiego na wszystkich szczeblach administracji publicznej. Zaproponowane podejście zapewnia właściwy i oczekiwany dostęp oraz przepływ danych i informacji przestrzennych pomiędzy jednostkami administracji publicznej, instytucjami publicznymi i podmiotami gospodarczymi oraz pozostałymi zainteresowanymi stronami. BDOT zasilająca OPI-TPP będzie wiernie przedstawiała obiekty terenowe poprzez ich wizualizację w portalu w odniesieniu do referencyjnych danych przestrzennych. Wiarygodność danych i łatwość operowania na nich podczas wykonywania analiz przestrzennych w dużej mierze przyczyni się do poprawy dostępu społeczeństwa do informacji o środowisku oraz terenach poprzemysłowych i zdegradowanych, jak również:
- skuteczniejszego programowania rozwoju województwa śląskiego z wykorzystaniem systemów informacji przestrzennej na poziomie regionalnym oraz lokalnym;
- efektywniejszego zarządzania terenami poprzemysłowymi i przemysłowymi w województwie śląskim;
- wsparcia działań inwestycyjnych na terenach poprzemysłowych i zdegradowanych;
- przyspieszenia postępowań w zakresie uzyskania środowiskowych uwarunkowań zgody na realizację przedsięwzięcia;
- zwiększenia udziału społeczeństwa w procesach konsultacyjnych oraz podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców województwa;
- efektywniejszego wykorzystania środków finansowych przeznaczonych na rewitalizacje oraz likwidację różnych form degradacji tych terenów.
-
Nasz Program jest na tyle uniwersalny, że mógłby się dobrze sprawdzić i funkcjonować w skali całego kraju, bo problem terenów zdegradowanych nie dotyczy wyłącznie Śląska. Zastanawiamy się, jak to zrobić? Niewątpliwie niezbędna byłaby w tym względzie pomoc i wsparcie Ministerstwa Środowiska oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej... -
podsumowuje dr inż. Włodzimierz A. Sokół.
