Pod takim tytułem opublikował ważną książkę Marcin Popkiewicz – pisarz, naukowiec, tłumacz i wykładowca1. To książka o megatrendach, o nie zawsze widocznych na co dzień ścisłych związkach i relacjach między gospodarką, energią i surowcami oraz środowiskiem. To książka o zrównoważonym rozwoju i jego zagrożeniach, opublikowana w dwudziestą rocznicę Szczytu Ziemi w Rio2, jednego z najważniejszych wydarzeń w ochronie naszej planety.



 Autor wychodzi z założenia, iż jest bardzo prawdopodobne, że trwający dekady wzrost gospodarczy dobiega końca. W rezultacie stoimy w obliczu niestabilności, a nawet możliwości załamania się światowej gospodarki i opartego na długu globalnego systemu finansowego, który może istnieć jedynie w warunkach wykładniczego wzrostu gospodarczego. Analizuje problemy energii i surowców, wyczerpywania się złóż ropy, a także innych zasobów oraz konsekwencje tego dla gospodarki. Szeroko omawia pogarszający się stan środowiska i jego wpływ na gospodarkę.
Analiza tych fundamentalnych problemów prowadzi autora do czterech kluczowych wniosków:
– Świat znajduje się na rozdrożu, za naszego życia zmieni się zasadniczo.
– Jest możliwe, że tempo i skala zmian będą takie, że będziemy mieli problemy z dostosowaniem się.
– Mamy wiedzę, technologie, a przede wszystkim świadomość zagrożeń, aby zbudować bezpieczną przyszłość.
– Z wielu powodów może się okazać, że mogliśmy, ale nie podjęliśmy właściwych działań.
Pierwsza część książki omawia stojące przed nami wyzwania. Dowiadujemy się dużo o wzroście wykładniczym i jego ograniczeniach. Poznajemy wiele funkcji wykładniczych leżących u podstaw naszego systemu gospodarczego. Dowiadujemy się, jak działają systemy: bankowy i emerytalny, o towarzyszących im problemach. Mowa jest również o relacjach wzrostu gospodarczego z energią i surowcami.
Druga część publikacji to próba odpowiedzi na fundamentalne pytanie: jak długo jeszcze będziemy w stanie kontynuować obecny model globalnego wzrostu gospodarczego? Dowiadujemy się wiele o ropie, węglu i innych źródłach energii i zasobach naturalnych.
Trzecia część książki to rozważania o skuteczności dotychczasowych działań, o tym, co powinniśmy zrobić, aby te działania były spójne i zgodne z naszymi oczekiwaniami. W oparciu o różne propozycje ekonomistów ochrony środowiska autor postuluje:
– Zreformowanie metod obliczania dobrobytu, odejście od wskaźnika PKB.
– Ekologiczną reformę podatkową.
– Ustabilizowanie populacji.
– Reformę systemu finansowego.
– Ograniczenie skali działania instytucji finansowych.
– Ponowną regulację handlu międzynarodowego.
– Eliminację wpływu korporacji na proces demokratyczny.
– Ograniczenie stopnia nierówności dochodów.
– Uwolnienie czasu pracy.
Nie będzie to łatwe. Jak pisze Marcin Popkiewicz: Skala wyzwania związanego z wyeliminowaniem uzależnienia od paliw kopalnych i emisji gazów cieplarnianych, zmianą systemu finansowego i gospodarki, wymuszonego wzrostu jest przytłaczająca. Przeplatające się problemy są trudne do ogarnięcia, interdyscyplinarne i często abstrakcyjne. W obronę status quo zaangażowane są potężne grupy interesu, dysponujące pieniędzmi, mediami, a nawet rządami. Z wielu różnych względów ogół społeczeństwa nie rozumie i nie chce zrozumieć problemów – przyjęcie ich do wiadomości wywróciłoby ich świat i system wartości do góry nogami.
Książka jest bardzo kontrowersyjna, bo problemy, które podejmuje, nie są łatwe. Można, po przeczytaniu kilkudziesięciu stron, zrezygnować z dalszej lektury... Ale można dokończyć czytanie, znajdując inspirację do wielu przemyśleń i działań w naszym złożonym świecie. Książka nie spodoba się wielu osobom, instytucjom i korporacjom. Jednak gdzie jest powiedziane, że wszystko wszystkim musi się podobać? Napisana jest przystępnym językiem, mimo że dotyczy często spraw specjalistycznych i skomplikowanych.
Dla mnie lektura tej książki miała wymiar osobisty. Poza porcją nowej wiedzy – ugruntowała mnie w przekonaniu, że kilkudziesięcioletnia działalność na rzecz ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju miała i nadal ma głęboki sens. Zachęcam więc do tej pasjonującej lektury, a potem do działania na miarę możliwości i wyzwań. To, co zrobimy (oraz to czego nie zrobimy), zdeterminuje naszą przyszłość – pisze Marcin Popkiewicz.


Przypisy:
1. M. Popkiewicz: Świat na rozdrożu. Katowice 2012.
2. Dokumenty końcowe Konferencji Narodów Zjednoczonych "Środowisko i Rozwój". Rio de Janeiro 3-4 czerwca 1992 r. Szczyt Ziemi. Warszawa 1993.