Działania prowadzone przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska na rzecz likwidacji tzw. „bomb ekologicznych”

Z uwagi na niezadowalające w skali kraju postępy prac prowadzonych w zakresie rekultywacji zdegradowanych terenów Główny Inspektor Ochrony Środowiska 7 maja 2008 r. powołał Zespół Doradczy ds. wyznaczenia obiektów stwarzających najpoważniejsze zagrożenie, przewidzianych do likwidacji w ramach ogólnopolskiego programu.





Do zadań Zespołu należało opracowywanie i opiniowanie listy obiektów stwarzających najpoważniejsze zagrożenie – przewidzianych do likwidacji, współpraca przy ustalaniu programów naprawczych, współpraca przy opracowaniu poszczególnych wniosków do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej o finansowanie programów naprawczych.

Program naprawczy
Podkreślenia wymaga także aktywne wsparcie merytoryczne i organizacyjne prac Zespołu przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który w obszarze ochrony środowiska jest dysponentem środków finansowych przeznaczonych na inwestycje proekologiczne.

Rada Nadzorcza NFOŚiGW w dniu 24 lutego 2009 r. przyjęła uszczegółowiony Program przedsięwzięć w zakresie wsparcia gospodarowania odpadami niebezpiecznymi, w tym odpadami medycznymi i weterynaryjnymi.

Główny Inspektor Ochrony Środowiska zgłosił równocześnie wniosek do Prezesa Zarządu NFOŚiGW – z uwagi na zróżnicowaną gamę beneficjentów, złożone prawa własnościowe oraz nietypowość działań podejmowanych przy likwidacji „bomb ekologicznych” – o rozszerzenie kategorii beneficjentów o przedsiębiorców, oczywiście w uzasadnionych przypadkach i przy zachowaniu ogólnych zasad udzielania pomocy publicznej.

Członkowie Zespołu, na podstawie danych pozostających w posiadaniu Inspekcji Ochrony Środowiska (dane uzyskane na podstawie działań monitoringowych i kontrolnych), dokonali wyboru obiektów przewidzianych do objęcia Programem.

Ustalono, iż Program ten nie obejmie istniejących mogilników z uwagi na to, że likwidacja ich objęta jest odrębnym zadaniem. Dokonano rozpoznania na terenie kraju przy ścisłej współpracy z wojewódzkimi inspektorami ochrony środowiska. Wstępnie wytypowano obiekty (problemy) do objęcia Programem. Ogółem do Programu zakwalifikowano 41 zadań.

W ramach każdego zadania dokonywana jest ocena, czy jest to:
a. przedsięwzięcie wymagające przed podjęciem realizacji prowadzenia badań i wykonania ekspertyz,
b. przedsięwzięcie, którego stan zaawansowania pozwala na podjęcie lub kontynuowanie realizacji.

Sukcesywnie wykazy te – obejmujące tereny zdegradowane pozostające we władaniu Skarbu Państwa oraz zakładów – będą przez Inspekcję Ochrony Środowiska w miarę uzyskania nowych danych lub kierowanych do GIOŚ wniosków aktualizowane.

Z uwagi na ograniczone środki finansowe, jakimi dysponuje NFOŚiGW, przyjęto propozycję, aby wprowadzić podział na zdarzenia, które wystąpiły przed 30 kwietnia 2007 r. oraz po 30 kwietnia 2007 r., czyli po wejściu w życie Ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. nr 75, poz. 493 z późn. zm.). Wówczas kryterium udzielania wsparcia finansowego przez NFOŚiGW, określone w priorytecie dotyczącym likwidacji „bomb ekologicznych”, dotyczyć będzie wyłącznie tych zanieczyszczeń środowiska, które powstały przed 30 kwietnia 2007 r. Natomiast dla nowych zdarzeń powstałych po 30 kwietnia 2007 r. istnieje możliwość skorzystania w NFOŚiGW z innych priorytetów finansowych.

Wsparcie dla samorządów
Biorąc pod uwagę zdobyte doświadczenia z lat ubiegłych oraz zgłaszane za pośrednictwem GIOŚ potrzeby wsparcia jednostek samorządu terytorialnego na realizację przedsięwzięć w formie wykonania zastępczego, Zarząd NFOŚiGW uchwałą z dnia 16 września 2011 r. wprowadził zmianę programu priorytetowego Rekultywacja terenów zdegradowanych i likwidacja źródeł szczególnie negatywnego oddziaływania na środowisko w części 1) Przedsięwzięcia wskazane przez GIOŚ – „Bomby ekologiczne”.

Zmiany te dotyczyły w szczególności:
– wydłużenia terminu wdrażania Programu do roku 2017;
– modyfikacji wskaźników osiągnięcia celu w związku ze zróżnicowanym charakterem realizowanych przedsięwzięć;
– wprowadzenia nowego rodzaju przedsięwzięcia w postaci „wykonania dokumentacji”;
– wprowadzenia możliwości udzielenia jednostkom samorządu terytorialnego i ich związkom wsparcia finansowego na realizację przedsięwzięć w formie wykonania zastępczego.

Przy zastosowaniu wyżej wymienionego podziału na 41 spraw objętych obecnie programem likwidacji „bomb ekologicznych”:
– 34 wystąpiło przed 30 kwietnia 2007 r., w tym:
• 16 zadań realizowanych przez beneficjentów reprezentujących Skarb Państwa;
• 17 zadań realizowanych przez przedsiębiorstwa;
• 1 zadanie realizowane przez przedsiębiorstwo oraz beneficjenta reprezentujących Skarb Państwa.
– 7 wystąpiło po 30 kwietnia 2007 r., w tym:
• 4 zadania realizowane przez beneficjentów reprezentujących Skarb Państwa;
• 3 zadania realizowane przez przedsiębiorstwa.

Ponadto Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w dniu 13 marca 2012 r. skierował pismo (znak: DIiO/071/95/2012/oł) do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z propozycją objęcia 8 niezlikwidowanych mogilników programem likwidacji „bomb ekologicznych” w ramach Programu priorytetowego „Rekultywacja terenów zdegradowanych i likwidacja źródeł szczególnie negatywnego oddziaływania na środowisko” część 1) Przedsięwzięcia wskazane przez GIOŚ – „bomby ekologiczne”.

Mogilniki do likwidacji
5 kwietnia 2012 roku pismem znak: NF/DZO/KM/7412/12 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej poinformował o możliwości dofinansowania likwidacji mogilników zawierających przeterminowane środki ochrony roślin, przy zachowaniu zgodności z wytycznymi w zakresie pomocy publicznej i zasad udzielenia takiego wsparcia określonych prawem.

Główny Inspektorat Ochrony Środowiska pismem z dnia 24 kwietnia 2012 roku znak: DIiO-071/153/2012/oł przekazał do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wykaz mogilników objętych programem likwidacji „bomb ekologicznych”.

Z informacji przekazanych przez Wojewódzkich Inspektorów Ochrony Środowiska wynika, że do likwidacji pozostało jeszcze 6 mogilników (stan na dzień 31.05.2012 r.):
1. Stary Julianów (woj. dolnośląskie).
2. Mogilnik zlokalizowany na terenie należącym do Lasów Państwowych (woj. łódzkie).
3. Magazyn przeterminowanych środków ochrony roślin w Brzegu (woj. opolskie).
4. Baciuty (woj. podlaskie).
5. Majdan (woj. podlaskie).
6. Raszczyce (woj. opolskie).

W celu rozważenia możliwości objęcia programem likwidacji „bomb ekologicznych” kolejnego obiektu przyjęto następującą procedurę:
1. Należy skierować do GIOŚ wniosek w tej sprawie, zawierający szczegółowy opis występującego zagrożenia dla środowiska, stan formalnoprawny wnioskowanego do programu obiektu, wstępne informacje na temat techniki i możliwości likwidacji zagrożenia, przewidywany koszt realizacji zadania likwidacji zagrożenia, wskazanie czy przedsięwzięcie wymaga przed podjęciem realizacji przeprowadzenia badań i ekspertyz, czy też stan zaawansowania pozwala na podjęcie lub kontynuację prowadzonych działań.
2. Wniosek powyższy powinien, przed przekazaniem do GIOŚ, uzyskać pozytywną opinię właściwego terenowo Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska.
3. Po przeanalizowaniu wniosku i ewentualnym wprowadzeniu przez GIOŚ zgłoszonego zadania do programu likwidacji „bomb ekologicznych” realizujący zadanie może złożyć wniosek do NFOŚiGW o udzielenie mu wsparcia finansowego w ramach priorytetu dotyczącego likwidacji „bomb ekologicznych”. W każdym przypadku nowego zgłoszenia do NFOŚiGW przekazywane są zaktualizowane tabele obejmujące zadania objęte programem „likwidacji bomb ekologicznych” z zaznaczoną datą dokonanej aktualizacji.

Dodatkowo Główny Inspektorat Ochrony Środowiska sporządził spis zamkniętych i opuszczonych obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych. Z informacji przekazanych przez Wojewódzkich Inspektorów Ochrony Środowiska wynika, że na terenie Polski znajduje się 9 zamkniętych obiektów unieszkodliwiania odpadów wydobywczych (stan na dzień 31.12.2011 r.). Obiekty te zlokalizowane są na terenie 3 województw: małopolskiego (2), podkarpackiego (3), śląskiego (4).