Inteligentne sieci energetyczne – nowym obszarem działania NFOŚiGW

Inteligentne sieci energetyczne to interaktywne i elastyczne systemy umożliwiające dynamiczne zarządzanie sieciami przesyłowymi i dystrybucyjnymi za pomocą między innymi punktów pomiarowych i kontrolnych rozmieszczonych na wielu węzłach i łączach.
 


Systemy zwiększają niezawodność i efektywność dostaw energii oraz wydajności operacyjnej sieci, rozszerzają zakres pomiarów i kontroli sieci energetycznych oraz zakres zarządzania nowymi technologiami nawet w najdalszych punktach sieci. Systemy inteligentnych sieci energetycznych poprzez integrację działań wszystkich przyłączonych do niej użytkowników, wytwórców oraz odbiorców mają na celu zmianę profilu zasilania energią elektryczną w kierunku niskoemisyjnych sieci energetycznych, co będzie przekładało się na efekt ekologiczny realizowanych projektów, uwarunkowanych stroną popytową.

Równoczesne bilansowanie energii w przestrzeniach objętych inteligentnymi sieciami energetycznymi umożliwia wprowadzanie w nich odnawialnych (czy alternatywnych) źródeł energii i/lub systemów energooszczędnego oświetlenia, co przekłada się na efekt ekologiczny. Natomiast wdrażanie systemów inteligentnego opomiarowania przyczynia się wprost do oszczędności energii przez konsumentów.

Powyższe przesłanki, w tym również fakt, że działania w ramach inteligentnych sieci energetycznych (ang. Smart Grid) są działaniami innowacyjnymi wspierającymi nowoczesną politykę energetyczną państwa, stały się podstawą, że NFOŚiGW w sierpniu 2010 roku zainicjował prace nad opracowaniem odpowiedniego Programu Priorytetowego.

Trwające dwa lata przygotowanie Programu było połączone ze zdobywaniem wiedzy (m.in. problematyce inteligentnych sieci energetycznych poświęciliśmy kilka spotkań Forum NFOŚiGW Energia – Efekt – Środowisko), uczestniczyliśmy też w konferencjach i seminariach poświęconych tej problematyce; projekt programu prezentowaliśmy na wielu płaszczyznach, m.in. na posiedzeniu Sejmowej Podkomisji Stałej ds. Energetyki. Współpracowaliśmy z wieloma instytucjami i przedsiębiorcami (należy tu wymienić przede wszystkim Urząd Regulacji Energetyki, Agencję Rozwoju Przemysłu S.A., Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu, firmy energetyczne.

Dwa kolejne projekty programu priorytetowego poddaliśmy konsultacjom, w którym wzięło udział 120 jednostek i osób; uzyskano 39 odpowiedzi, uwag, poprawek i komentarzy oraz 22 dokumenty elektroniczne zawierające poprawki merytoryczne, komentarze oraz dodatkowe materiały.


W połowie maja 2012 roku Zarząd NFOŚiGW przyjął program priorytetowy NFOŚiGW Inteligentne sieci energetyczne oraz dokumenty stanowiące regulamin pierwszego konkursu dla aplikacji projektów ise.

W dniu 31 maja 2012 roku Rada Nadzorcza uchwałą nr 77/12 ustaliła szczegółowe zasady udzielania dofinansowania i szczegółowe kryteria wyboru przedsięwzięć programu priorytetowego NFOŚiGW Inteligentne sieci energetyczne.

Program ten będzie kolejnym, który otwiera nowy obszar działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a który wpisuje się w polskie i europejskie dokumenty polityczne, programowe i prawne dotyczące działań na rzecz ochrony klimatu (ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, poprawy efektywności energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii) – w szczególności w zapisy Strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko.

W programie o budżecie 340 mln zł określono, że NFOŚiGW będzie dofinansowywał przedsięwzięcia w zakresie inteligentnych sieci energetycznych (ise), realizowane w przestrzeniach pilotażowych. Przedsięwzięcia ise obejmą: energię elektryczną, energię cieplną, ciepłą wodę użytkową oraz (jedynie we współdziałaniu z innym rodzajem energii) energię gazową. Zdalne odczyty pomiarów oraz działania zwrotne w przestrzeniach pilotażowych zapewni budowana (częściej adaptowana) dla potrzeb projektu ise warstwa telekomunikacyjna.

Dla optymalizacji wielkości efektu ekologicznego w programie priorytetowym zaakcentowano funkcjonalność działań ise (a nie samo opomiarowanie) – projekty ise zgłaszane do dofinansowania przez NFOŚiGW muszą (jako warunek konieczny) deklarować zainstalowanie rozproszonych odnawialnych źródeł energii oraz uzyskanie w przestrzeni pilotażowej minimalnego ograniczenia/ uniknięcia emisji CO2 w wielkości co najmniej 1000 Mg/rok.

Regulamin konkursu, który jest dostępny pod adresem internetowym: http://www.nfosigw.gov.pl/srodki-krajowe/programy-priorytetowe/ise/ise--konkurs-i/, określa sposób aplikacji wniosków oraz wskazuje punktację za realizację poszczególnych działań w projektach ise.

Beneficjenci zgłaszający projekt inteligentnych sieci energetycznych do dofinansowania określają współrzędnymi geograficznymi przestrzeń pilotażową, na którą będzie on realizowany; w przypadku elektroenergetyki winna ona być powiązana (zawierać w sobie) przynajmniej jeden Główny Punkt Zasilający (GPZ) – umożliwi to bilansowanie (optymalizację) wykorzystania energii w przestrzeni pilotażowej.

Ponadto w przestrzeniach pilotażowych będą m.in. realizowane jako podstawowe następujące przedsięwzięcia: inteligentne sieci oświetleniowe z energooszczędnym oświetleniem, mikrogeneracja, kogeneracja i trójgeneracja gazowa, montaż urządzeń magazynujących energię (np. infrastruktury dla gromadzenia energii elektrycznej z/dla samochodów elektrycznych), a także montaż statycznych kompensatorów mocy biernej w ramach budowy/przebudowy sieci elektroenergetycznych służących przyłączaniu odnawialnych źródeł energii.

Dla zapewnienia kompleksowości projektów ise zgłaszający wniosek będzie deklarował (oprócz działań inwestycyjnych) realizację w przestrzeni pilotażowych kampanii informacyjno- edukacyjnych oraz realizację działań przedrealizacyjnych – opracowań, raportów i programów informatycznych.

Beneficjentami programu priorytetowego będą: przedsiębiorcy, jednostki samorządu terytorialnego, uczelnie, instytuty badawcze, PAN oraz tworzone przez nią jednostki, organizujący w przestrzeniach pilotażowych (na obszarze swego działania) przedsięwzięcia ise.

NFOŚiGW będzie dofinansowywał przedsięwzięcia ise w formie dotacji w wysokości 30%-70% kosztów kwalifikowanych w zależności od beneficjenta i rodzaju przedsięwzięcia.

Przewiduje się, że program obejmie ok. 180 tys. mieszkańców zamieszkujących przestrzenie pilotażowe i przyczyni się do redukcji/uniknięcia emisji zanieczyszczeń pyłowo- gazowych o 80 tys. Mg CO2/rok.

Ponadto efektami ekologicznymi realizacji programu priorytetowego będą m.in.: produkcja energii elektrycznej z rozproszonych źródeł oze (ok. 80 GWh), oszczędność i optymalizacja zużycia energii elektrycznej (zmniejszenie zapotrzebowania szczytowego), ograniczenie zużycia ciepła, ciepłej wody oraz gazu, ograniczenie strat w przesyle energii, awaryjności sieci, a także nielegalnych poborów energii.

Realizacja przedsięwzięć ise w przestrzeniach pilotażowych wypracuje w społecznościach lokalnych postawy prosumenckie: równoczesnych producentów i konsumentów energii.

Prezentacja programu priorytetowego miała miejsce na XLI spotkaniu Forum „Energia – Efekt – Środowisko” w dniu 6 lipca 2012 roku. Wcześniej NFOŚiGW ogłosił I konkurs dla wnioskodawców; jego budżet wynosi 150 mln zł – wnioski winny być składane w okresie 3 grudnia 2012 – 31 stycznia 2013.

Rozwój i wdrożenie, we współpracy samorządów (mieszkańców) i przedsiębiorców, idei inteligentnych sieci energetycznych w przestrzeniach pilotażowych pozwoli zrealizować równolegle lub w przyszłości projekty inteligentnych dzielnic, miast1 i regionów (rys. 1).


Poprzez projekty Smart Grid stworzone zostaną nowe możliwości dla samorządów i mieszkańców jak przykładowo:
– optymalne wykorzystanie zasobów energetycznych dostępnych w granicach miasta i/lub regionu, z uwzględnieniem energooszczędnego oświetlenia,
– wdrażanie rozproszonych odnawialnych źródeł energii, a w przyszłości również magazynowania energii,
– lepsza organizacja ruchu kołowego w miastach/ regionach dzięki szerszemu wykorzystaniu transportu publicznego,
– przyciągnięcie inwestycji w infrastrukturze energetyki, szczególnie tam, gdzie barierą jest marna jakość infrastruktury sieciowej,
– czytelność rachunków za media energetyczne oraz możliwość bieżącego (w czasie rzeczywistym) odczytu i zużycia energii,
– oszczędność energii i ograniczenie podwyżek cen energii.

Realizacja projektów inteligentnych sieci energetycznych stwarza również możliwości optymalizacji wykorzystywania energii m.in. w kampusach szkół wyższych, galeriach handlowych czy specjalnych strefach ekonomicznych.

Wdrażanie idei Smart Grid to również zrównoważony rozwój energetyczny, czyli taki sposób gospodarowania energią, aby zapewnić dostęp do niej w wystarczającej ilości nie tylko obecnemu, ale i przyszłym pokoleniom oraz zmniejszyć do minimum negatywne oddziaływanie na środowisko.

Oferowany przez NFOŚiGW program priorytetowy zakładający realizację przedsięwzięć ise w przestrzeniach pilotażowych umożliwi:
– sprawdzenie poprawności założeń,
– realizację innowacyjnych i nowatorskich rozwiązań technicznych i organizacyjnych,
– uzyskanie informacji o korzyściach i możliwościach ich redystrybucji pomiędzy różnych interesariuszy.

Wiedza, doświadczenie i wyniki zebrane podczas realizacji programu priorytetowego (który będzie na bieżąco monitorowany) pozwolą w przyszłości na wdrażanie idei inteligentnych sieci energetycznych na szeroką skalę.


Przypisy:
1. Na schemacie zaczerpniętym ze strony www.smartgrids.eu przedstawiono ideę inteligentnych sieci energetycznych w mieście.