Obowiązki sprawozdawcze przedsiębiorców wobec urzędów marszałkowskich

Każdy przedsiębiorca, który w jakikolwiek sposób korzysta ze środowiska, jest zobowiązany do prowadzenia ewidencji z tym związanej i uiszczania należnych z tego tytułu opłat.

foto: http://pl.fotolia.com/

foto: http://pl.fotolia.com/

foto: http://pl.fotolia.com/

foto: http://pl.fotolia.com/

foto: http://pl.fotolia.com/

foto: http://pl.fotolia.com/

W praktyce oznacza to, iż wystarczy, że w firmie są służbowe samochody czy wózki widłowe, aby płacić za emisję spalin. Tak samo jest, gdy firma ma np. kotłownię. Podmiotem zobowiązanym do zapłaty jest podmiot faktycznie korzystający ze środowiska, niezależnie od tego, czyją własnością są urządzenia służące do tego korzystania. Przykładem takiego korzystania ze środowiska mogą być samochody będące w leasingu, gdzie faktura za zakup paliwa wystawiana jest na firmę, która dany samochód użytkuje.

Opłaty za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wynikające z eksploatacji urządzeń, wnosi się na rachunek urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce rejestracji podmiotu korzystającego ze środowiska. Jeżeli główna siedziba firmy znajduje się w innym województwie niż stacjonarne urządzenia techniczne – należy sporządzić dwa sprawozdania: jedno zawierające dane dotyczące spalania paliw w samochodach (niestacjonarne urządzenia techniczne) oraz drugie, ze względu na miejsce korzystania ze środowiska, np. dotyczące kotłowni.

Główną podstawą prawną ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska jest Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. nr 25, poz. 150, z późn. zm.). Zgodnie z art. 273 ww. ustawy opłaty te powinien ponosić każdy podmiot korzystający ze środowiska w zakresie:
– wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza (samochody, maszyny, urządzenia, kotłownie, spawanie, lakierowanie, malowanie),
– wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi (ścieki bytowe, komunalne, przemysłowe, wody opadowe i roztopowe),
– poboru wód (własne ujęcie: woda podziemna, woda powierzchniowa),
– składowania odpadów (dotyczy zarządzających składowiskiem odpadów),
– magazynowania odpadów (dotyczy magazynowania odpadów niezgodnie z decyzją określającą sposób lub miejsce magazynowania bądź też bez decyzji).

Obowiązek płacenia za korzystanie ze środowiska spoczywa na przedsiębiorcy raz na pół roku. Przedsiębiorcy muszą rozliczać się do końca miesiąca następującego po upływie każdego półrocza. Jeżeli opłata przekroczy kwotę 400 zł za dany komponent korzystania ze środowiska łącznie (samochody oraz kotłownia), wtedy opłata staje się opłatą należną i powinna być wniesiona w terminie. W przypadku kiedy podmiot nie wniesie należnej opłaty do końca miesiąca, po upływie danego półrocza zostaną naliczone odsetki z ordynacji podatkowej za nieterminowe wniesienie opłaty.

Natomiast jeżeli opłata nie przekracza 400 zł, należy jedynie wysłać sprawozdanie. Złożenie sprawozdania po terminie nie nakłada na podmiot dodatkowych sankcji karnych. Przedsiębiorca, który do tej pory nie składał sprawozdań dotyczących korzystania ze środowiska, powinien złożyć zaległe sprawozdania do 5 lat wstecz, czyli na chwilę obecną od II półrocza 2006 roku do II półrocza 2011 roku, nawet w przypadku kiedy posiada jeden samochód i wyliczona opłata będzie niższa niż 400 zł. Za nieprzesyłanie sprawozdań dotyczących korzystania ze środowiska w trakcie kontroli Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska może zostać nałożony mandat karny. Ewidencję, która stanowi podstawę wyliczenia stawek opłat, również przekazuje się właściwemu wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.

Wraz z opłatą podmiot w tym samym terminie przedkłada marszałkowi województwa wykaz zawierający informacje i dane wykorzystane do ustalenia wysokości opłat. Taka ewidencja związana z danymi dotyczącymi korzystania ze środowiska, które posłużyły do wyliczenia należnej opłaty, przedstawiana jest na specjalnych formularzach, których wzory podaje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat (Dz. U. z 2009 r. nr 97, poz. 816).

Przedsiębiorca ustala we własnym zakresie wysokość należnej opłaty, wg stawek opłat obowiązujących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce. Stawki co roku ulegają zmianie.

Ustawa zawiera zapis, iż w przypadku uchylenia się od obowiązku przedłożenia wykazu wraz z należną opłatą, marszałek województwa może sam wymierzyć opłatę, w drodze decyzji, na podstawie własnych ustaleń lub wyników kontroli wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Natomiast w przypadku przekazania wykazu zawierającego dane lub informacje nasuwające zastrzeżenia marszałek województwa wymierza, w drodze decyzji, na podstawie własnych ustaleń lub wyników kontroli wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, opłatę w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy opłatą należną a wynikającą z wykazu. Może mieć to miejsce w przypadku zastosowania nieaktualnych stawek opłat za korzystanie ze środowiska bądź jeżeli podmiot nie posiada stosownego pozwolenia, za którego brak powinien naliczyć opłatę podwyższoną.

W 2010 roku powstał kolejny obowiązek dotyczący sprawozdawczości z zakresu emisji gazów lub pyłów do powietrza, a mianowicie roczny raport do Krajowej Bazy (KOBiZE – Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami). Raport należy sporządzić do końca lutego za poprzedni rok kalendarzowy oraz wysłać drogą elektroniczną na adres mailowy KOBiZE. Czasowo do 2013 roku podmioty zobowiązane do założenia konta w Krajowej Bazie i sporządzenia raportu zostały ograniczone tylko do tych podmiotów, które na terenie zakładu eksploatują co najmniej jedną instalację wymagającą pozwolenia zintegrowanego lub pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza.
Podmioty, które na terenie swoich zakładów eksploatują wyłącznie instalacje niewymagające pozwolenia zintegrowanego albo pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza lub posiadające jedynie środki transportu, maszyny robocze (tzw. „małe” podmioty), mogą więc przekazywać raporty w uproszczony sposób, bez konieczności zakładania konta w Krajowej Bazie, wypełniając formularz dla „małych” podmiotów w formacie Excel, pobrany ze strony internetowej z zakładki Raportowanie.

Kolejnym komponentem za korzystanie, z którego podmioty korzystające ze środowiska sporządzają sprawozdania lub wnoszą ewentualne opłaty, jest opłata za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi. Opłaty za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi ponoszą podmioty, które posiadają własną kanalizację.

Wysokość opłaty za wprowadzanie ścieków zależy od rodzaju substancji zawartych w ściekach i ich ilości, rodzaju tych ścieków, w przypadku wprowadzania do środowiska ścieków bytowych, komunalnych, przemysłowych lub innych. Wysokość opłaty za wprowadzanie ścieków stanowiących wody opadowe lub roztopowe, ujęte w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni (w szczególności z miast, portów, lotnisk, terenów przemysłowych, handlowych, usługowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów), zależy od wielkości, rodzaju i sposobu zagospodarowania terenu, z którego te ścieki są odprowadzane. Opłaty za korzystanie ze środowiska powinny być ponoszone w przypadku wprowadzania deszczówki do wód lub do ziemi bezpośrednio a nie poprzez obcą kanalizację. W sytuacji kiedy nawierzchnia dróg i parkingów, z której pochodzą wody opadowe lub roztopowe, należy do innego podmiotu niż instalacja służąca do odprowadzania tych wód – opłata powinna być regulowana pomiędzy tymi dwoma podmiotami a sprawozdanie do urzędu marszałkowskiego powinien sporządzić właściciel kanalizacji, wliczając wody opadowe i roztopowe. W przypadku gdy kanalizacją ogólnospławną wprowadzamy do wód lub do ziemi ścieki deszczowe razem z innym rodzajem ścieków, to za ścieki deszczowe nie płacimy opłaty zryczałtowanej (od powierzchni), lecz płacimy za łączny ładunek zanieczyszczeń wprowadzanych wraz z mieszaniną ścieków do środowiska.

W sytuacji gdy podmiot dysponuje danymi w zakresie substancji zawartych w pobieranej wodzie, opłatę za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi można obliczyć na podstawie ilości substancji zawartych w ściekach, pomniejszonej o ilość tych substancji zawartych w pobranej wodzie (której zużycie spowodowało powstanie tych ścieków). Dotyczy to jednak tylko tych podmiotów, które zarówno pobierają wodę, jak również wprowadzają ścieki do środowiska; podmioty, które zakupują wodę od innego podmiotu, takiego odliczenia nie mogą dokonać.

Wysokość opłat za pobór wód zależy od takich czynników, jak: ilość i jakość pobranej wody, ale także od jej rodzaju (woda powierzchniowa lub podziemna) oraz od jej przeznaczenia. Do ponoszenia opłaty z tytułu poboru wód zobowiązane są wszystkie podmioty z nich korzystające, za wyjątkiem wskazanych prawem sytuacji i działalności gospodarczych (pod określonymi warunkami).

W razie składowania lub magazynowania odpadów – podmiotem korzystającym ze środowiska, obowiązanym do ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska oraz administracyjnych kar pieniężnych, jest:
– posiadacz odpadów, czyli ten, kto faktycznie włada odpadami,
– podmiot, który przekazał odpady – jeśli odpady zostały przekazane na rzecz podmiotu, który nie uzyskał wymaganego zezwolenia w zakresie gospodarki odpadami,
– podmiot, któremu przekazano odpady – kiedy osoba fizyczna, która nie jest przedsiębiorcą, przekazuje odpady podmiotowi, który nie uzyskał wymaganego zezwolenia w zakresie gospodarki odpadami.

W większości przypadków opłatę za korzystanie ze środowiska w zakresie składowania odpadów ponosi zarządzający składowiskiem.

Art. 36 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. nr 185, poz. 1243, z późn. zm.) nakłada na każdego posiadacza odpadu obowiązek prowadzenia ilościowej i jakościowej ewidencji odpadów. Obowiązek ten nie zawsze wymaga posiadania decyzji administracyjnej. Zgodnie z definicją znajdującą się w ustawie posiadaczem odpadów jest każdy, kto faktycznie włada odpadami (wytwórca odpadów, inna osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna), z wyłączeniem prowadzącego działalność w zakresie transportu odpadów.

Zasady prowadzenia ewidencji oraz wzory kart do jej prowadzenia określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 roku w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. z 2010 r. nr 249, poz. 1673). Zgodnie z nim od 1 stycznia 2011 r. ewidencję należy prowadzić z zastosowaniem następujących dokumentów ewidencji odpadów:
– karta ewidencji odpadów – służy do prowadzenia bieżącej ewidencji odpadów w zakresie np. ilości wytwarzanych odpadów, poddawanych odzyskowi lub unieszkodliwianiu oraz przekazywanych lub przyjętych od innych podmiotów,
– karta przekazania odpadu – wykorzystywana przy przekazywaniu odpadów innym podmiotom, sporządzana przez przekazującego odpad, następnie wypełniana przez transportującego odpad oraz przyjmującego odpad,
– karta ewidencji komunalnych osadów ściekowych
– stosowana tylko w oczyszczalniach ścieków,
– karta ewidencji zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego – prowadzą ją tylko zakłady przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego,
– karta ewidencji pojazdów wycofanych z eksploatacji – dotyczy tylko stacji demontażu oraz prowadzących punkty zbierania pojazdów.

Posiadacz odpadów jest obowiązany do prowadzenia ilościowej i jakościowej ewidencji odpadów zgodnie z przyjętym katalogiem odpadów i listą odpadów niebezpiecznych.
I tak ewidencja dla:
– wytwórcy odpadów powinna obejmować miejsce przeznaczenia odpadów;
– przedsiębiorcy prowadzącego działalność w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów powinna obejmować sposoby gospodarowania odpadami, a także dane o ich pochodzeniu;
– posiadacza odpadów przekazującego odpady na składowisko oraz zarządzającego składowiskiem odpadów ewidencja dodatkowo obejmuje: podstawową charakterystykę odpadów oraz wyniki testów zgodności.

Chcąc przekazać odpad innemu posiadaczowi, fakt ten potwierdza się wypełnieniem karty przekazania odpadu, która – jeżeli korzystamy z usługi transportu – sporządzana jest w trzech egzemplarzach (jeden dla przekazującego odpad, drugi dla transportującego, trzeci dla przejmującego odpad). Posiadacz odpadu, który przekazuje odpad, jest zobowiązany podać transportującemu dane odbiorcy oraz określić miejsce, do którego należy dostarczyć dany odpad. Na karcie ewidencji odpadów dokumentujemy dla danego rodzaju odpadu ilość odpadów wytworzonych w danym miesiącu, a następnie sposób postępowania z tymi odpadami.

Z obowiązku prowadzenia ewidencji wyłączeni są:
– wytwórcy odpadów komunalnych,
– wytwórcy odpadów w postaci pojazdów wycofanych z eksploatacji, jeżeli pojazdy te zostały przekazane do przedsiębiorcy prowadzącego stację demontażu lub przedsiębiorcy prowadzącego punkt zbierania pojazdów,
– osoby fizyczne i jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami, które wykorzystują odpady na własne potrzeby.

Pamiętać należy, że w pewnych sytuacjach dopuszczalne jest prowadzenie ewidencji uproszczonej, która opiera się tylko i wyłącznie o kartę przekazania odpadu, bez potrzeby prowadzenia kart ewidencji lub też dla pewnych odpadów – nie ma obowiązku jej prowadzenia. Możliwość taką daje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie rodzajów odpadów lub ich ilości, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów, oraz kategorii małych i średnich przedsiębiorstw, które mogą prowadzić uproszczoną ewidencję odpadów (Dz. U. 2001 nr 152, poz. 1735).

Uproszczona ewidencja odpadów dotyczy przedsiębiorców:
– posiadających status małego lub średniego przedsiębiorcy,
– wytwarzających nie więcej niż 100 kg odpadów niebezpiecznych rocznie,
– wytwarzających nie więcej niż 5 ton odpadów innych niż niebezpieczne, niebędących odpadami komunalnymi.

Do 15 marca każdego roku posiadacz odpadów, który prowadzi ewidencję odpadów, zobowiązany jest do złożenia marszałkowi województwa zbiorczego zestawienia danych o rodzajach i ilościach odpadów na formularzu, którego wzór określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy służących do sporządzania i przekazywania zbiorczych zestawień danych (Dz. U. z 2010 r. nr 249, poz. 1674). Rozporządzenie określa osobno wzór formularza oraz zakres informacji niezbędnych do:
– sporządzania i przekazywania zbiorczego zestawienia danych o rodzajach i ilości odpadów, o sposobach gospodarowania nimi oraz o instalacjach i urządzeniach służących do odzysku i unieszkodliwiania odpadów,
– sporządzania i przekazywania zbiorczego zestawienia danych o komunalnych osadach ściekowych.

Zbiorcze zestawienie danych posiadacz odpadów, w tym wytwórca komunalnych osadów ściekowych, jest obowiązany przekazać marszałkowi województwa właściwemu ze względu na miejsce wytwarzania, odbierania odpadów komunalnych, zbierania, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów.


Dokumenty sporządzone na potrzeby ewidencji odpadów przechowuje się przez 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym je sporządzono. W przypadku zarządzającego składowiskiem odpadów dokumenty te przechowuje się do czasu zakończenia rekultywacji i przekazania następnemu zarządcy nieruchomości.

Kara dla posiadacza odpadów, który wbrew obowiązkowi, o którym mowa w art. 37 ust. 3, nie przekazuje zbiorczego zestawienia danych, wynosi 500 zł. W przypadku nieprzekazania zbiorczego zestawienia danych w terminie określonym w decyzji wydanej na podstawie art. 79d ust. 3a posiadacz odpadów podlega karze pieniężnej w wysokości 2000 zł. Kara pieniężna może być wymierzana wielokrotnie, z tym że łączna wysokość tych kar za dany rok kalendarzowy nie może przekroczyć 10 000 zł. Kary, o których mowa powyżej, są wymierzane, w drodze decyzji, przez właściwego marszałka województwa.

Obecnie obowiązujące prawo nakłada również na przedsiębiorców (czyli m.in. producentów, importerów, wewnątrzwspólnotowych nabywców) wprowadzających na polski rynek produkty takie jak oleje lub opony, a także produkty w opakowaniach z papieru i tektury, tworzyw sztucznych, szkła, drewna, stali czy aluminium obowiązek zapewnienia odzysku, a w szczególności recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych.

W przypadku niezrealizowania tego obowiązku firmy wpłacają do urzędu marszałkowskiego „podatek” w postaci opłaty produktowej. Sposobem na uniknięcie wysokich opłat jest podpisanie umowy z wyspecjalizowanymi podmiotami, jakimi są organizacje odzysku, które w imieniu przedsiębiorcy realizują ustawowe obowiązki lub też zaangażowanie się w gospodarkę odpadami we własnym zakresie, i przekazywanie odpowiednich odpadów przedsiębiorcom prowadzącym działalność w zakresie odzysku czy recyklingu.

Przedsiębiorca rozpoczynający działalność, o której mowa powyżej, jest obowiązany bez wezwania złożyć zawiadomienie o tym fakcie marszałkowi województwa w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności.
Zawiadomienie powinno zawierać:
– nazwę i siedzibę lub imię i nazwisko oraz adres przedsiębiorcy,
– datę rozpoczęcia lub likwidacji działalności,
– określenie rodzaju działalności,
– wskazanie sposobu wykonania obowiązku zapewnienia odzysku, a w szczególności recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych.

Masę lub ilość odpadów poddanych odzyskowi lub recyklingowi ustala się na podstawie dokumentów potwierdzających odrębnie odzysk i odrębnie recykling, a w przypadku ich wywozu za granicę na podstawie dokumentu potwierdzającego ten eksport lub faktury potwierdzającej wewnątrzwspólnotową dostawę odpadów.

Przedsiębiorca, który samodzielnie dokonuje odzysku lub recyklingu odpadów, masę lub ilość odpadów poddanych odzyskowi lub recyklingowi ustala na podstawie ewidencji odpadów prowadzonej przez tego przedsiębiorcę.

Każdy przedsiębiorca powinien prowadzić ewidencję wprowadzonych na rynek krajowy produktów w opakowaniach, tak aby na jej podstawie można było sporządzić sprawozdanie lub przekazać dane organizacji odzysku. Sprawozdanie sporządza się na specjalnym druku określonym w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 29 grudnia 2010 r. w sprawie wzoru rocznego sprawozdania o wysokości należnej opłaty produktowej (Dz. U. nr 259, poz. 1775) do 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy. Poziomy odzysku i recyklingu określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. nr 109, poz. 752), natomiast stawki jednostkowe opłat produktowych na 2011 rok określone są w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 29 grudnia 2010 r. w sprawie szczegółowych stawek opłat produktowych (Dz. U. 2010 nr 259, poz. 1774).

Pamiętać należy, że nie wnosi się opłaty produktowej, której łączna wysokość nie przekracza 50 zł.