Ekologia i paragraf

Kolejny już raz polecamy Państwa uwadze zagadnienia związane z regulacjami prawnymi, dotyczącymi poszczególnych dziedzin ochrony środowiska. Naszym zamiarem jest, aby rubryka „Ekologia i paragraf” służyła praktyczną pomocą w poruszaniu się w jakże często – niestety – skomplikowanym i nie do końca jednoznacznym obszarze, jakim są stosowne ustawy, a zwłaszcza towarzyszące im przepisy wykonawcze. Chętnie uwzględnimy wszelkie uwagi oraz wskazówki co do zawartości merytorycznej tej rubryki. Prosimy więc o pytania, na które odpowiedzą specjaliści i eksperci Polskiej Izby Ekologii. Zapraszamy do współpracy!

---

Systemowe powiadamianie społeczeństwa o złej jakości powietrza w województwie śląskim

Zgodnie z art. 93 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn. Dz. U. nr 25 z 2008 r., poz. 150 z późn. zm.) marszałek województwa niezwłocznie powiadamia społeczeństwo oraz podmioty korzystające ze środowiska, w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie, o ryzyku wystąpienia przekroczeń dopuszczalnych albo alarmowych poziomów substancji w powietrzu oraz o wystąpieniu przekroczeń dopuszczalnych albo alarmowych poziomów substancji w powietrzu.

Rys. 1.

Fot. 1.

Przedmiotowy obowiązek w województwie śląskim realizowany jest od 2006 roku, początkowo przez Wojewodę, a po zmianie przepisów prawa przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego w ścisłej współpracy z Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Katowicach (WIOŚ) i Wojewódzkim Centrum Zarządzania Kryzysowego Wojewody Śląskiego (WCZK), w oparciu o Porozumienie podpisane przez przedmiotowe organy.

Uruchomienie sprawnie działającego systemu przesyłu informacji o jakości powietrza od 2006 roku było możliwe dzięki wybudowaniu przez WIOŚ w Katowicach systemu 16 automatycznych stacji monitoringu powietrza, rozmieszczonych na terenie całego województwa śląskiego.

Dane dotyczące bieżącej jakości powietrza docierają w sposób ciągły ze stacji automatycznych do WIOŚ w Katowicach, gdzie są prezentowane na stronie internetowej (www.katowice.pios.gov.pl), a także na tablicy świetlnej na ulicy Jagiellońskiej w Katowicach. Dane pochodzące z analizatorów (fot. 1) obejmują stężenia: pyłu zawieszonego PM10 (od trzech lat także pyłu zawieszonego PM2,5), dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku węgla, ozonu, a także benzenu (obecnie w dwóch lokalizacjach).

Ze względu na największą w kraju gęstość zaludnienia na km2, w województwie śląskim znajduje się najwięcej stacji automatycznych w skali kraju, pomimo niewielkiej powierzchni województwa śląskiego.

Z kolei dane dotyczące prognozowanej jakości powietrza na kolejną dobę przekazywane są do WIOŚ w Katowicach przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział w Krakowie Zakład w Katowicach (IMGW) (działający na podstawie umowy z WIOŚ w Katowicach).

Tak więc zgodnie z Porozumieniem informacja o jakości powietrza za poprzednią dobę i przewidywana jakość powietrza na dobę kolejną jest opracowywana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach w uzgodnieniu z IMGW Oddział w Krakowie Zakład w Katowicach w każdy dzień roboczy i przekazywana do Wojewódzkiego Centrum Zarządzania Kryzysowego w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim oraz do wiadomości Wydziału Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego.

W sytuacji wystąpienia ryzyka lub przekroczeń alarmowych poziomów substancji w powietrzu (przekroczenie ustalonej granicy stężeń niektórych substancji w powietrzu, co w praktyce ma zastosowanie głównie do pyłu zawieszonego PM10), WIOŚ w uzgodnieniu z IMGW przygotowują powiadomienie o ryzyku/przekroczeniu poziomu alarmowego, które uzupełnione jest przez Urząd Marszałkowski o wskazanie grup ludności wrażliwych na przekroczenia, zalecane środki ostrożności oraz podanie działań doraźnych, ograniczających negatywne skutki złej jakości powietrza.

WCZK przesyła informacje o jakości powietrza do powiatowych centrów zarządzania kryzysowego oraz do środków masowego przekazu.

Pod koniec 2011 roku podjęto decyzję o weryfikacji Porozumienia w celu doprecyzowania systemu powiadamiania społeczeństwa o złej jakości powietrza, a zwłaszcza o ryzyku wystąpienia stanów alarmowych. Równocześnie uzgodniono potrzebę włączenia do Porozumienia Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Katowicach (WSSE) ze względu na wagę zagadnień związanych ze skutkami zdrowotnymi złej jakości powietrza dla mieszkańców województwa śląskiego.

Zmodyfikowane Porozumienie zostało podpisane 15 lutego br. i w przypadku ryzyka wystąpienia lub wystąpienia stanów alarmowych ujmuje następujący schemat powiadamiania społeczeństwa:
1. WIOŚ w Katowicach, w uzgodnieniu z IMGW Zakład w Katowicach, przekazuje powiadomienie służbie dyżurnej WCZK.
2. Służba dyżurna WCZK przekazuje powiadomienie do następujących jednostek funkcjonujących w ramach Wojewódzkiego Systemu Wczesnego Ostrzegania:
– powiatowych centrów zarządzania kryzysowego, na obszarze działania których istnieje ryzyko wystąpienia przekroczeń alarmowych poziomów substancji w powietrzu oraz wystąpiło przekroczenie alarmowych poziomów substancji,
– regionalnych środków masowego przekazu, w tym TVP Katowice, która codziennie o godz. 19.15 prezentuje komunikat,
– kuratorium oświaty,
– WSSE w Katowicach,
– urzędów miast i gmin za pośrednictwem powiatowych centrów zarządzania kryzysowego,
– placówek służby zdrowia typu: szpitale, przychodnie, pogotowia ratunkowe, sanatoria, ośrodki rehabilitacyjne, za pośrednictwem powiatowych centrów zarządzania kryzysowego oraz urzędów miast i gmin.

Powiadomienie o wystąpieniu przekroczeń alarmowych poziomów substancji publikowane jest przez wszystkich sygnatariuszy Porozumienia na stronach internetowych.

Aktywny udział ww. jednostek powinien skutkować dotarciem informacji o zanieczyszczeniu powietrza do jak największej liczby ludności w województwie.

Zgodnie z art. 93 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska powiadomienie zawiera przygotowane przez Urząd Marszałkowski określenie grup ludności w szczególności narażonych na przekroczenia, zalecane środki ostrożności, które powinny być podjęte przez ludność, oraz działania krótkoterminowe.

W zakresie działań krótkoterminowych wymienia się m.in. ograniczenie spalania paliw złej jakości, takich jak muły i miały węglowe oraz w miarę możliwości korzystanie w tym czasie z grzejników elektrycznych lub palenisk niskoemisyjnych na gaz lub olej opałowy (jeśli w gospodarstwie domowym występują alternatywne źródła ciepła), palenie w kominkach, jeżeli nie stanowią one jedynego źródła ogrzewania mieszkań, organizację ruchu pojazdów samochodowych (w miarę możliwości korzystanie z transportu zbiorowego), niewychodzenie z domów czy ograniczenie przebywania na zewnątrz, zaniechanie spacerów, szczególnie przez osoby wrażliwe na zanieczyszczenia i dzieci, zrezygnowanie z wietrzenia pomieszczeń mieszkalnych.

Przedstawiony sposób realizacji przepisów prawa w zakresie powiadamiania społeczeństwa o złej jakości powietrza stanowi bardzo istotny element działań związanych z dążeniem do poprawy złej jakości powietrza w sezonie grzewczym, spowodowanej przede wszystkim wpływem emisji z indywidualnych gospodarstw domowych. Są to oczywiście wyłącznie działania doraźne, które stanowią element uzupełniający w realizacji kompleksowych programów ochrony powietrza uchwalanych przez sejmik województwa, zgodnie z art. 91 ust. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska.

W województwie śląskim uchwalone zostały dwa programy ochrony powietrza (w czerwcu 2010 i w grudniu 2011 roku), których realizacja powinna przyczynić się do znaczącej poprawy jakości powietrza. Skuteczne wdrożenie programów, ze względu na występującą złą jakość powietrza w sezonie zimowym, będzie jednak wymagało m.in. większego zaangażowania ze strony wójtów, burmistrzów, prezydentów miast oraz zmian w obowiązujących przepisach prawa.