Jak mieszkać w domu jednorodzinnym w zgodzie z ekologią
Ekologia jest terminem często pojawiającym
się w mediach i na szczęście używanym coraz częściej w naszym codziennym
języku. Zdecydowana większość ludzi zaczyna rozumieć potrzebę życia w
zgodzie ze środowiskiem i pragnie otaczać się przedmiotami, które są
naturalne i nieszkodliwe dla zdrowia i życia.
foto: http://pl.fotolia.com
foto: http://pl.fotolia.com
foto: http://pl.fotolia.com
foto: http://pl.fotolia.comW wielu krajach w ciągu ostatnich dziesięcioleci notuje się intensywne
procesy urbanizacyjne, co jest wywołane czynnikiem demograficznym oraz
rozwojem przemysłu. Pojawiają się problemy związane z ekologią miast,
domów i mieszkań. Potrzeba ochrony środowiska i racjonalnego rozwoju
społeczno-gospodarczego, w tym urbanizacji zgodnie z zasadami
zrównoważonego rozwoju, wynika z niekorzystnych skutków dotychczasowego,
intensywnego rozwoju gospodarki przy niekontrolowanym korzystaniu
z zasobów naturalnych.
Żyć i mieszkać we własnym domu zgodnie z zasadami zrównoważonego
rozwoju to znaczy żyć ekologicznie, w poczuciu izolacji od
uprzemysłowionego, przesyconego hałasem, zanieczyszczeniami i innymi
zagrożeniami świata. Dlatego, przystępując do budowy domu, oprócz
przestrzegania norm i przepisów prawnych, należy też uwzględnić jego
charakterystykę ekologiczną [1, 2].
Ekologiczna charakterystyka domu jednorodzinnego
Pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi dzielą się na:
- przeznaczone na stały pobyt ludzi, w których przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa dłużej niż 4 godziny;
- przeznaczone na pobyt czasowy ludzi, w których przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa od 2 do 4 godzin włącznie.
Według obowiązujących przez wiele lat normatywów przeciętna
w budownictwie wielorodzinnym wynosiła w granicach od 30 m2 do 70 m2 (
na 2-5 mieszkańców). Obecnie to inwestor decyduje o wielkości i typach
mieszkań, jak również o technologii wykonania. Wysokość pomieszczeń na
pobyt ludzi powinna wynosić od 2,2 m (poddasze, garderoba) do 2,5 m [3].
Mieszkanie stanowi tę część środowiska, w którym człowiek spędza
około połowy swego czasu i wykonuje większość podstawowych funkcji
życiowych. W mieszkaniu muszą być zapewnione warunki do:
utrzymywania kontaktów między członkami rodziny, wychowywania dzieci,
pielęgnowania chorych, pracy, nauki, uprawiania hobby, odpoczynku
i zabawy, przygotowania i spożywania posiłków, utrzymywania higieny
osobistej i higieny otoczenia, składowania i przechowywania przedmiotów.
Praktycznie nie ma możliwości zapewnienia oddzielnych pomieszczeń do wykonywania każdej z tych funkcji.
Wynika
stąd potrzeba podziału funkcjonalnego mieszkania na część ogólną
(związaną z utrzymywaniem kontaktów międzyludzkich) i intymną (na
potrzeby poszczególnych członków rodziny jako jednostek) [3].
Mikroklimat domu jednorodzinnego
Na mikroklimat domu jednorodzinnego ogromny wpływ mają materiały
z jakich powstał, jak również materiały wykorzystywane do jego
wyposażenia. Z biegiem lat obserwuje się daleko idącą poprawę
w warunkach mieszkalnych, ale wraz z nią ujemny wpływ materiałów
budowlanych na zdrowie człowieka. Wynika to z faktu wprowadzenia do
budownictwa wielu nowych surowców budowlanych i wykończeniowych, wśród
nich betonu i tworzyw sztucznych [4].
Na warunki mikroklimatu, który wytwarza się w pomieszczeniach
mieszkalnych, mają wpływ takie czynniki, jak: temperatura, wilgotność,
prędkość ruchu powietrza wewnątrz, temperatura powierzchni ścian,
nasłonecznienie, orientacja budynku, możliwość wymiany powietrza,
schemat przewietrzenia przez klatkę schodową, systemy ogrzewania,
wentylacji i chłodzenia [5].
Ogrzewanie domu jednorodzinnego
Różnorodność, jaką spotyka się w domach jednorodzinnych przy
zastosowaniu systemów grzewczych, jest bardzo duża, zarówno pod względem
konstrukcyjnym, rodzaju wykorzystywanego materiału, jak również
czynnika energetycznego. Czynnikiem energetycznym może być: węgiel,
koks, gaz, ropa naftowa czy prąd elektryczny.
Z uwagi na ochronę środowiska zaleca się stosowanie do ogrzewania
mieszkań energii przetworzonej, np. ciepłej wody bądź prądu
elektrycznego. Takie postępowanie powoduje niższą emisję zanieczyszczeń,
dlatego coraz częściej stosuje się systemy łączone, tzw. hybrydowe.
Systemy ogrzewania hybrydowego wykorzystują energię pochodzącą z dwóch
źródeł ciepła w jednej instalacji centralnego ogrzewania. Zespół
współpracujących ze sobą urządzeń grzewczych służy także do ogrzewania
wody użytkowej [6].
W ten sposób przy udziale ekologicznej energii odnawialnej możemy
kilkakrotnie zmniejszyć zużycie paliwa w tradycyjnych źródłach ciepła.
Najbardziej znanym typem ogrzewania hybrydowego jest połączenie kolektora słonecznego z źródłami konwencjonalnymi.
Rozwiązanie takie pozwala latem na niemal całkowite zaspokojenie
zapotrzebowania domu na ciepłą wodę użytkową bez potrzeby włączania
konwencjonalnego urządzenia grzewczego.
Należy jednak pamiętać, że nawet najlepsze rozwiązanie nie będzie
skuteczne, dopóki dom nie zostanie zaizolowany cieplnie. Ze względu na
niski koszt materiału najczęściej wykorzystywany do ocieplania jest
styropian [7, 8].
Wentylacja domu jednorodzinnego
Zła wentylacja w pomieszczeniach mieszkalnych często bywa powodem
przegrzewania lub niedogrzania poszczególnych pomieszczeń. Instalacja
urządzeń wentylacyjnych umożliwia zapewnienie w każdych warunkach
wymaganej ilości powietrza wentylacyjnego. Urządzenia wentylacyjne
powinny być zainstalowane w taki sposób, aby nie wtłaczały
zanieczyszczonego powietrza przez kanały do sąsiednich pomieszczeń.
Zanieczyszczenia, które emitowane są w mieszkaniach, pochodzą z dwóch
źródeł: procesów utleniania (zachodzących podczas bezpośredniego
spalania paliwa gazowego, palenia tytoniu, procesów oddychania
wyczerpujących z powietrza tlen, a dostarczających na jego miejsce
dwutlenek węgla) oraz z materiałów budowlanych lub wykończeniowych.
Zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami z procesów spalania gazu
zapewnia sprawny system wentylacji oraz właściwie wykonany odciąg gazów
spalinowych, odprowadzanych do przewodów kominowych, a nie
wentylacyjnych [9].
Oświetlenie domu jednorodzinnego
Bardzo ważnym czynnikiem, który oddziałuje na mieszkanie, jest jego
oświetlenie. Zarówno oświetlenie naturalne, jak i sztuczne mają
szczególny wpływ na jakość życia. Nadmierne oświetlenie bądź jego
niedobór na wiele lat mogą utrudnić życie rodziny.
Większą wagę przykłada się również do problemu nasłonecznienia mieszkań i usytuowania ich w stosunku do stron świata.
Poszczególne strefy w mieszkaniu można wydzielać typem umeblowania,
kolorystyką, fakturą ścian, a przede wszystkim światłem. Należy więc
rozróżnić strefy dzienną i nocną oraz pracy i wypoczynku. Tam, gdzie
wypoczywamy, światło powinno być żółte i ciepłe (działa uspokajająco,
120-250 Lx), tam, gdzie przyjmujemy gości – też stonowane, ale bardziej
wyraziste niż światło do wypoczynku (120-150 Lx). Do pracy i czytania
najlepsze jest światło białe, agresywne, np. pobudzające do działania
jest światło świetlówek (500-1000 Lx).
Oświetlenie naturalne
Za pomieszczenie nasłonecznione uważa się takie, do którego od 21 marca
do 21 września co najmniej przez 1,5 godziny dociera światło słoneczne
pod kątem nie mniejszym niż 15° w stosunku do płaszczyzny zewnętrznej
[10].
Ważne jest nie tylko to, skąd dociera światło naturalne, liczy się
również miejsce i sposób, w jaki zostaje wpuszczone do pomieszczenia.
Bardzo cenne jest światło dochodzące z dwóch stron, zwłaszcza
w ścianach sąsiadujących, np. przez okno narożne. Jako pożądane uważa
się światło górno-boczne bądź górne, które jednocześnie nie powinno być
jedynym źródłem oświetlenia. W oświetleniach górno-bocznych efekt taki
można otrzymać w przestrzeniach dachowych poddaszy, gdy okno takie może
znaleźć się na linii oka użytkownika. Prawidłowe oświetlenie dzienne
pomieszczeń uzyskuje się wówczas, gdy stosunek powierzchni okna do
powierzchni podłogi wynosi 1:6 i nie jest mniejszy niż 1:10.
Oświetlenie sztuczne
Codzienne korzystanie z energii elektrycznej jest dla każdego
użytkownika czymś tak naturalnym, że niewiele osób zastanawia się, skąd
energia elektryczna się bierze i ile kosztuje. Z badań przeprowadzonych
na Politechnice Warszawskiej w latach dziewięćdziesiątych wynika, że
w przeciętnym polskim mieszkaniu od 15 do 25 proc. zużywanej energii
elektrycznej pochłaniają różnego rodzaju lampy [3]. Pozostała część
energii zużywana jest na pracę elektrycznego sprzętu gospodarstwa
domowego i urządzeń audiowizualnych.
Dobre oświetlenie sztuczne to przede wszystkim oświetlenie funkcjonalne.
Musi ono być dostosowane do miejsc, gdzie zostaje wykorzystane. Dla
oświetlenia ogólnego pomieszczeń najlepiej nadają się lampy przysufitowe
oraz zwieszakowe, w których żarówki okryto kloszem. Warto w tym miejscu
zwrócić uwagę, że jakość oświetlenia nie zależy tylko od mocy żarówki,
ale w ogromnej części od oprawy, czyli kloszy, a także od sufitu
i ścian. W czystych pomieszczeniach mieszkalnych po roku eksploatacji
straty światła sięgają 15 proc., a w średnio czystych, np. w kuchni – 25
proc. Dzieje się tak przy normalnym poborze energii, więc koszt tej
samej energii jest ten sam, a efekt świecenia znacznie mniejszy [11].
Podstawową zasadą przy stosowaniu oświetlenia sztucznego, która
zapewni prawidłowe warunki, jest stosowanie oświetlenia ogólnego
i miejscowego, np. w pokoju ucznia podczas nauki powinno być
zapalone zawsze oświetlenie ogólne oraz punktowe, umieszczone na
płaszczyźnie, przy której pracuje. Unika się w ten sposób ostrych
kontrastów, niekorzystnych dla wzroku.
Zbyt intensywne oświetlenie wnętrz mieszkalnych u niektórych osób może
wywoływać stany lękowe. Z kolei oświetlenie niedostateczne może być
przyczyną wypadków, np. potknięć na schodach lub urazów podczas pracy
w kuchni.
Następnym specyficznym pomieszczeniem jest łazienka. Powinna być jasna
i przytulna zarazem, a więc światło powinno być jasne i ciepłe. Efekt
jasności uzyskujemy, stosując lampy górne wolframowo-halogenowe.
Kolorystyka domu jednorodzinnego
Farby syntetyczne stosowane do malowania ścian, drzwi i okien są często
toksyczne, a ściany pomalowane nimi nie oddychają. Powodują natomiast
skraplanie się pary wodnej, która jest przyczyną stałego zawilgocenia
i stanowi pożywkę dla grzybów. Białe emalie przez długi czas
zanieczyszczają powietrze mieszkalne niebezpiecznym formaldehydem.
Całkowite odparowanie rozpuszczalników, jakie znajdują się w farbach
tego typu, trwa od 2 do 4 tygodni.
W wielu przypadkach farby syntetyczne można zastąpić wodnymi, które
wykazują mniejszą szkodliwość, pomimo tego że schną dłużej i są mniej
trwałe. Należy również dobrać odpowiedni kolor farby do pomieszczenia.
Odpowiednio dobrana kolorystyka może wzmocnić energetyczność
pomieszczenia i wpłynąć na nastrój osób zamieszkujących dom.
Według feng shui odpowiednio dobrane kolory mogą złagodzić lub usunąć
depresję, zwłaszcza podczas długich i ponurych miesięcy zimowych [12, 13]. Każdemu kolorowi przypisane są odpowiednie siły oddziaływające na psychikę człowieka i komfort mieszkania:
-
ciepłe odcienie różu i jasnobrzoskwiniowe są idealne do sypialni,
podobnie jak bardzo jasne odcienie purpury, karmazynu i fioletu;
- kolor żółty znakomicie nadaje się do kuchni, nie poleca się go w sypialni, salonie czy łazience;
- koloru białego nie poleca się na ściany, ale kolory kremowe,
ciepłe, złamane odcienie bieli i delikatne beże są dobre dla prawie
każdego pomieszczenia;
- kolor niebieski nie jest polecany do wykorzystania w pokojach;
- kolory chłodne, czyli jasne zielenie, działają rozluźniająco
i uspokajająco na wzrok, można je stosować w sypialni, a także
w pokojach dziennych i łazience.
Zieleń jako naturalny filtr domu jednorodzinnego
Od najdawniejszych czasów życie człowieka związane jest ze światem
roślin. Koegzystencja ta ma ogromny wpływ na psychikę człowieka, jego
samopoczucie i zdrowie.
Rośliny pochłaniają dwutlenek węgla wydychany przez człowieka, oddając mu życiodajny tlen.
Podczas procesu parowania liści rośliny nawilżają powietrze
w pomieszczeniach zamkniętych, natomiast ulokowane na werandach chronią
wnętrza mieszkalne przed ulicznym kurzem i zanieczyszczeniami.
Rośliny oddziałują na siebie i inne organizmy poprzez wytwarzanie pola
bioelektrostatycznego. Prawie wszystkie rośliny promieniują ujemnie,
czyli korzystnie dla człowieka. Kaloryfery, grzejniki elektryczne,
lakierowane posadzki czy meble, a także wykładziny ze sztucznych tworzyw
wytwarzają jony dodatnie, które powodują stany osłabienia, podrażnienia
nerwowego i napięcia. Umieszczenie kwiatów doniczkowych neutralizuje
ten stan, wpływając tym samym na poprawę naszego samopoczucia i zdrowie.
Ogromnie ważna jest również zieleń wokół domu. Gęsty żywopłot pomoże
wyeliminować około 70 proc. trującego ołowiu znajdującego się
w spalinach.
Oszczędne gospodarowanie zasobami
Gospodarstwa domowe funkcjonują w coraz bardziej zanieczyszczonym
i zdegradowanym środowisku. Stwierdza się emisję SO2, NOx, pyłów, CO2
itp. [5]. Zmniejszenie emisji można uzyskać poprzez zmianę źródeł
energii, tj. zastąpienie węgla olejem lub gazem, oraz zwiększenie
sprawności urządzeń grzewczych i oczyszczających spaliny.
Równie ważną rolę jak prawidłowe gospodarowanie w zakresie ograniczania
zanieczyszczeń w powietrzu odgrywa zmniejszanie zanieczyszczenia wód
przez gospodarstwa domowe. Praktycznie cała ilość wody pobierana
z wodociągu wraca do kanalizacji w postaci ścieków, tylko znikoma jej
część jest konsumowana przez mieszkańców lub odparowywana do powietrza.
Istotne jest więc ograniczanie zużycia wody.
Kolejną kwestią jest prawidłowa selekcja śmieci, którą należy prowadzić
już w domu, aby następnie doprowadzić do odzyskania surowców.
Zainteresowanie przydomowymi oczyszczalniami ścieków jest coraz większe.
Brakuje natomiast świadomości, jakie systemy oczyszczania, w jakich
warunkach terenowych i gruntowo-wodnych należy stosować.
Wybór
odpowiedniego systemu jest sprawą indywidualną i zależy przede wszystkim
od ilości ścieków, sposobu użytkowania budynku i wymaganego stopnia
oczyszczania ścieków. Zbiorniki bezodpływowe, czyli tzw. szamba, to
urządzenia do gromadzenia ścieków. Muszą być szczelne, jednak niestety,
ze względu na duże koszty wywożenia ścieków, rzadkością jest rzetelna
i uczciwa eksploatacja tych zbiorników [14].
„Aby zmienić cokolwiek w swoim życiu, należy zacząć od siebie”.
Dlatego jeśli swoich codziennych zachowań nie podda się krytycznej
ocenie z punktu widzenia ekologii, nie sposób uniknąć szkodliwych
wpływów na otaczające nas środowisko.
Należy sobie uświadomić, że z małych kroków rodzą się wielkie czyny.
Powszechność pewnych nawyków i zachowań spowoduje dostrzegalne efekty.
Na przykład zaoszczędzony litr wody pomnożony przez parę milionów osób
daje pojemność małego jeziora. W niektórych sytuacjach efekt może być
jeszcze większy. Decyzje podejmowane przy zakupach, gdy zostaną
pomnożone przez tysiące klientów, są w stanie zadecydować o tym, co
i jak się produkuje.
W pracy nie uwzględniono m.in. projektowania ścieżek wokół domu (w tym
ścieżek dekoracyjnych), podjazdu dla samochodu, przydomowych
oczyszczalni, ogrodów wokół domu. Zagadnienia te będą tematem odrębnego
opracowania.
