Aktualnie obowiązująca ustawa transponuje wymagania prawa Unii Europejskiej zawarte w tzw. dyrektywie ramowej w sprawie odpadów, tj. dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/12/WE z 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów (Dz. US w WE L 114 z 27.04.2006, str. 9). Celem niniejszej publikacji jest porównanie jej zapisów z regulacjami zawartymi w projekcie nowej ustawy.

Nowa ustawa transponuje wymagania prawa Unii Europejskiej zawarte w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE
z 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów (Dz. Urz. WE L 312 z 19 listopada 2008 r., str. 3) oraz 11 innych dyrektyw, w tym m.in.:

Aktualnie obowiązująca ustawa transponuje wymagania prawa Unii Europejskiej zawarte w tzw. dyrektywie ramowej w sprawie odpadów, tj. dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/12/WE z 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów (Dz. US w WE L 114 z 27.04.2006, str. 9). Celem niniejszej publikacji jest porównanie jej zapisów z regulacjami zawartymi w projekcie nowej ustawy.


foto: http://pl.fotolia.com

foto: http://pl.fotolia.com

foto: http://pl.fotolia.com

foto: http://pl.fotolia.com

foto: http://pl.fotolia.comNowa ustawa transponuje wymagania prawa Unii Europejskiej zawarte w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE
z 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów (Dz. Urz. WE L 312 z 19 listopada 2008 r., str. 3) oraz 11 innych dyrektyw, w tym m.in.:

• dyrektywy 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych;
• dyrektywy 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów;
• dyrektywy 2000/53/WE w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji;
• dyrektywy 2000/76/WE w sprawie spalania odpadów;
• dyrektywy 2002/96/WE w sprawie zużytego sprzętu elektrotechnicznego i elektronicznego;
• dyrektywy 2006/21/WE w sprawie gospodarowania odpadami pochodzącymi z przemysłu wydobywczego;
• dyrektywy 2006/66/WE w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów;
• dyrektywy Rady 86/278/EWG w sprawie ochrony środowiska, w szczególności gleby, w przypadku wykorzystywania osadów ściekowych w rolnictwie.

Porównanie ustaw:
obowiązująca a nowy projekt

Zakres zastosowania
Obowiązująca: ustawa określa zasady postępowania z odpadami w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności zasady zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, a także odzysku lub unieszkodliwiania odpadów.
Projekt: ustawa określa środki służące ochronie środowiska, życia i zdrowia ludzi przez zapobieganie i zmniejszanie negatywnego wpływu na środowisko oraz zdrowie ludzi wynikającego z wytwarzania odpadów i gospodarowania nimi oraz przez zmniejszenie ogólnych skutków użytkowania zasobów i poprawę efektywności takiego użytkowania.
Rozszerzenie grup materiałów, do których nie stosuje się przepisów ustawy o odpadach (art. 2.1):

• biomasy w postaci: odchodów pochodzenia zwierzęcego, słomy, innych, niebędących niebezpiecznymi, naturalnych substancji pochodzących z produkcji rolniczej lub leśnej wykorzystywanej w rolnictwie, leśnictwie lub do produkcji energii z takiej biomasy za pomocą procesów lub metod, które nie są szkodliwe dla środowiska ani nie stanowią zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi;
• wycofanych z użytku materiałów wybuchowych;
• gruntu (w miejscu), w tym niewydobytej zanieczyszczonej gleby, i budynków trwale związanych z gruntem;
• niezanieczyszczonej gleby i innych materiałów występujących w stanie naturalnym, wydobytych w trakcie prac budowlanych, jeżeli jest pewne, że materiał ten zostanie wykorzystany do celów budowlanych w stanie naturalnym w miejscu, w którym został wydobyty;
• osadów przemieszczanych w obrębie wód powierzchniowych.

Definicje
Nie uległy zmianie w stosunku do obecnie obowiązujących definicje: komunalnych osadów ściekowych, odpadów medycznych, odpadów obojętnych, odpadów ulegających biodegradacji, odpadów weterynaryjnych, odpadów z wypadków, odzysku energii, składowiska odpadów, spalarni odpadów, termicznego przekształcania odpadów, współspalarni odpadów, wytwórcy odpadów oraz odpadów komunalnych (pojawiło się zastrzeżenie: zmieszane odpady komunalne pozostają zmieszanymi odpadami komunalnymi, nawet jeżeli zostały poddane czynności przetwarzania odpadów, która nie zmieniła w sposób znaczący ich właściwości).
Obowiązująca: odpady – oznaczają każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z kategorii, określonych w załączniku nr 1 do ustawy, których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany.
Projekt: odpady – rozumie się przez to każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany.
Obowiązująca: gospodarowanie odpadami – rozumie się przez to zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów, w tym również nadzór nad takimi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania odpadów.
Projekt: gospodarowanie odpadami – rozumie się przez to zbieranie, transport, przetwarzanie odpadów, łącznie z nadzorem nad tego rodzaju działaniami, jak również późniejsze postępowanie z miejscami unieszkodliwiania odpadów oraz działania wykonywane w charakterze sprzedawcy odpadów lub pośrednika w obrocie odpadami.
Obowiązująca: posiadacz odpadów – rozumie się przez to każdego, kto faktycznie włada odpadami (wytwórcę odpadów, inną osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną), z wyłączeniem prowadzącego działalność w zakresie transportu odpadów; domniemywa się, że władający powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości.
Projekt: posiadacz odpadów – rozumie się przez to wytwórcę odpadów lub osobę fizyczną, osobę prawną oraz jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, będące w posiadaniu odpadów; domniemywa się, że władający powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości; (transportujący staje się posiadaczem odpadów).
Obowiązująca: magazynowanie odpadów – rozumie się przez to czasowe przetrzymywanie lub gromadzenie odpadów przed ich transportem, odzyskiem lub unieszkodliwianiem.
Projekt: magazynowanie odpadów – rozumie się przez to czasowe przechowywanie odpadów obejmujące:

• wstępne magazynowanie odpadów u wytwórcy odpadów;
• tymczasowe magazynowanie odpadów u prowadzącego zbieranie odpadów;
• magazynowanie odpadów u prowadzącego przetwarzanie odpadów.

Obowiązująca: zbieranie odpadów – rozumie się przez to każde działanie, w szczególności umieszczanie w pojemnikach, segregowanie i magazynowanie odpadów, które ma na celu przygotowanie ich do transportu do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania.
Projekt: zbieranie odpadów – rozumie się przez to gromadzenie odpadów przed ich transportem do miejsc przetwarzania, w tym wstępne sortowanie polegające na takim sortowaniu, które nie prowadzi do zasadniczej zmiany charakteru i składu odpadów i nie powoduje zmiany klasyfikacji odpadów, oraz tymczasowe magazynowanie odpadów.
Obowiązująca: odzysk – rozumie się przez to wszelkie działania, niestwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, lub prowadzące do odzyskania z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania, określone w załączniku nr 5 do ustawy.
Projekt: odzysk – rozumie się przez to proces, którego głównym wynikiem jest to, że odpady służą użytecznemu zastosowaniu przez zastąpienie materiałów, które zostałyby zastosowane, lub w wyniku którego odpady są przygotowywane do takiego zastosowania – w danym zakładzie lub ogólnie w gospodarce.
Obowiązująca: recykling – rozumie się przez to taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, w tym też recykling organiczny, z wyjątkiem odzysku energii.
Projekt: recykling – rozumie się przez to odzysk, w ramach którego odpady są ponownie przetwarzane w produkty, materiały lub substancje wykorzystywane w pierwotnym celu lub w innych celach; obejmuje to ponowne przetwarzanie materiału organicznego, ale nie obejmuje odzysku energii i ponownego przetwarzania na materiały, które mają być wykorzystane jako paliwa lub do celów wypełniania wyrobisk.
Obowiązująca: unieszkodliwianie odpadów – rozumie się przez to poddanie odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych określonym w załączniku nr 6 do ustawy w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska.
Projekt: unieszkodliwianie odpadów – rozumie się przez to proces niebędący odzyskiem, nawet jeżeli wtórnym skutkiem takiego procesu jest odzysk substancji lub energii.
Obowiązująca: oleje odpadowe – rozumie się przez to wszelkie oleje smarowe lub przemysłowe, które nie nadają się już do zastosowania, do którego były pierwotnie przeznaczone, a w szczególności zużyte oleje z silników spalinowych i oleje przekładniowe, a także oleje smarowe, oleje do turbin i oleje hydrauliczne.
Projekt: oleje odpadowe – rozumie się przez to wszelkie mineralne lub syntetyczne oleje smarowe lub przemysłowe, które przestały się nadawać do użytku, do jakiego były pierwotnie przeznaczone, w szczególności zużyte oleje z silników spalinowych i oleje przekładniowe, oleje smarowe, oleje turbinowe oraz oleje hydrauliczne.

Nowe definicje
Bioodpady – rozumie się przez to ulegające biodegradacji odpady z ogrodów i parków, odpady spożywcze i kuchenne z gospodarstw domowych, gastronomii, zakładów zbiorowego żywienia, jednostek handlu detalicznego, a także porównywalne odpady z zakładów produkujących lub wprowadzających do obrotu żywność. Bioodpady nie obejmują tym samym odpadów rolniczych, odchodów, osadów ściekowych czy odpadów z leśnictwa. Nie obejmują również takich odpadów ulegających biodegradacji, jak włókna naturalne, papier czy tektura, oraz tych produktów ubocznych produkcji żywności, które nigdy nie stają się odpadami.
Ponowne użycie – rozumie się przez to działanie polegające na wykorzystywaniu produktów lub części produktów niebędących odpadami ponownie do tego samego celu, do którego były przeznaczone; odróżnienie działań polegających na gospodarowaniu odpadami od gospodarowania substancjami, które nie mają statusu odpadów.
Przygotowanie do ponownego użycia – rozumie się przez to odzysk polegający na sprawdzeniu, czyszczeniu lub naprawie, w ramach którego produkty lub części produktów, które wcześniej stały się odpadami, są przygotowywane do tego, aby mogły być ponownie wykorzystywane bez jakichkolwiek innych czynności wstępnego przetwarzania.
Pośrednik w obrocie odpadami – rozumie się przez to każdego, kto organizuje przetwarzanie odpadów w imieniu innych podmiotów, w tym również podmiot, który nie obejmuje odpadów fizycznie w posiadanie.
Sprzedawca odpadów – rozumie się przez to podmiot, który nabywa, a następnie zbywa odpady we własnym imieniu, w tym również podmiot, który nie obejmuje odpadów fizycznie w posiadanie.
Selektywne zbieranie – rozumie się przez to zbieranie, w ramach którego dany strumień odpadów, w celu ułatwienia specyficznego przetwarzania, obejmuje jedynie odpady charakteryzujące się takimi samymi właściwościami i takim samym charakterem.
Zapobieganie powstawaniu odpadów – rozumie się przez to środki zastosowane w odniesieniu do produktu, materiału lub substancji, zanim staną się one odpadami, zmniejszające:
ilość odpadów, w tym również przez ponowne użycie lub wydłużenie okresu dalszego używania produktu;
negatywne oddziaływanie wytworzonych odpadów na środowisko i zdrowie ludzi;
zawartość substancji szkodliwych w produkcie i materiale.

Klasyfikacja, katalog odpadów

• Wskazane zostały zasady dokonywania klasyfikacji odpadów (nowe – art. 4 pkt 1).
• Zachowano upoważnienie dla ministra właściwego do spraw środowiska do wydania rozporządzenia zawierającego katalog odpadów (nowe – art. 4 pkt 3, 4). Zawarto możliwość ustanowienia wartości granicznych substancji niebezpiecznych dla składników odpadów, jeżeli zostaną określone w przepisach na poziomie UE.
• Odpady wskazane w katalogu odpadów jako odpady niebezpieczne są odpadami niebezpiecznymi (nowe – art. 6) – dotychczas wskazanie pośrednie przez katalog odpadów.
• Zakaz zmiany klasyfikacji odpadów niebezpiecznych na odpady inne niż niebezpieczne poprzez rozcieńczenie lub mieszanie ze sobą w celu obniżenia stężenia początkowego substancji niebezpiecznych (nowe – art. 5).
• Zachowano możliwość wykazania, że odpady wymienione jako niebezpieczne nie są odpadami niebezpiecznymi. (nowe – art. 7). Sprecyzowano sposób postępowania w przypadku zmiany sposobu klasyfikacji odpadów, np. na inne niż niebezpieczne.
• Zmiana klasyfikacji odpadu niebezpiecznego na inny niż niebezpieczny jest możliwa po tym, jak posiadacz wykaże, że nie mają one cech odpadów niebezpiecznych. Warunki uznania odpadów niebezpiecznych za inne niż niebezpieczne zostaną określone w akcie wykonawczym (art. 7 pkt 2).
• (nowe – art. 8) Posiadacz dokonujący zmiany klasyfikacji jest obowiązany przedłożyć marszałkowi województwa właściwemu ze względu na miejsce wytwarzania lub gospodarowania zgłoszenie tejże zmiany. Określono zakres tego zgłoszenia. Do zgłoszenia dołącza się wyniki badań wykonane przez akredytowane laboratorium lub laboratorium posiadające uprawnienia do badania właściwości fizykochemicznych, toksyczności i ekotoksyczności. Próbki do badań pobierane są przez te laboratoria.
• Marszałek wydaje decyzję zatwierdzającą zmianę lub wyrażającą sprzeciw. Kopie zgłoszenia zmiany marszałek przekazuje ministrowi środowiska w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji oraz zbiorczą informację za dany rok do 31 marca następnego roku (nowe – art. 9) – wymóg bezpośredni dyrektywy ramowej.

Uznanie przedmiotu lub substancji za produkt uboczny

• (nowe – art. 10) Zgodnie z art. 5 dyrektywy ramowej określono kryteria uznawania przedmiotów lub substancji za produkty uboczne, a więc substancji lub przedmiotów powstających w procesie produkcyjnym, którego podstawowym celem nie jest ich produkowanie.
• Uznanie to będzie realizowane w formie zgłoszenia spełniającego warunki (art. 11 pkt 2, 3) i skierowane do przedłożenia marszałkowi województwa właściwemu ze względu na miejsce ich wytwarzania (art. 11 pkt 1).
• Uznanie przedmiotu lub substancji za produkt uboczny następuje, jeżeli marszałek województwa w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zgłoszenia uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny nie wyrazi sprzeciwu, w drodze decyzji (art. 11 pkt 4).
• Zakazuje się łącznego magazynowania produktów ubocznych i odpadów, a także magazynowania produktów ubocznych w miejscach przeznaczonych na magazynowanie odpadów – cel: łatwienie monitorowania jednostkom kontrolnym.
• Dwa upoważnienia dla ministra ds. środowiska.
• Minister właściwy do spraw środowiska może określić, w drodze rozporządzenia, szczegółowe wymagania uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny – fakultatywny ze względu na fakt, że jego wydanie będzie uzależnione od wcześniejszego wydania w tym samym zakresie decyzji Komisji Europejskiej (art. 11 pkt 5).
• Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, wzór zbiorczej informacji przekazywanej przez marszałka województwa ministrowi właściwemu do spraw środowiska o ogólnej liczbie przedłożonych zgłoszeń (art. 12 pkt 2).

Utrata statusu odpadu
Zgodnie z art. 6 dyrektywy określono kryteria i przypadki, kiedy odpady będą mogły utracić status odpadów. To nowy instrument. Zgodnie z art. 14 pkt 1 odpady przestają być odpadem, jeżeli na skutek poddania ich odzyskowi, w tym recyklingowi, łącznie spełniają następujące warunki:
1)    Przedmiot lub substancja są powszechnie stosowane do konkretnych celów.
2)    Istnieje rynek takich przedmiotów lub substancji, lub popyt na nie.
3)    Dany przedmiot lub substancja spełniają wymagania techniczne dla zastosowania do konkretnych celów oraz wymagania określone w przepisach i w normach mających zastosowanie do produktu.
4)    Zastosowanie przedmiotu lub substancji nie prowadzi do negatywnych skutków dla życia, zdrowia ludzi lub środowiska.
(art. 14 pkt 2): minister właściwy do spraw środowiska może określić, w drodze rozporządzenia, rodzaje odpadów, które uznaje się za niebędące odpadami, oraz szczegółowe wymagania dla uznania odpadu za przedmiot lub substancje niebędące odpadami – fakultatywnie, wyłącznie po wydaniu decyzji przez KE.
Jednocześnie zakazuje się ich łącznego magazynowania (art. 15).

Ogólne zasady gospodarki odpadami

• Stosownie do art. 13 dyrektywy ramowej gospodarka odpadami powinna być prowadzona w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia oraz środowiska (art. 16).
• Zakazuje się postępowania z odpadami w sposób sprzeczny z przepisami o ochronie środowiska (art. 17).

Hierarchia postępowania z odpadami
Obowiązująca:

1. Zapobiegać powstawaniu odpadów.
2. Zapewniać zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk.
3. Zapewniać zgodne z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwianie.

Projekt:

1. Zapobieganie powstawaniu odpadów.
2. Przygotowywanie do ponownego użycia.
3. Recykling.
4. Inne procesy odzysku.
5. Unieszkodliwianie.

Zasada bliskości
Zachowuje (art. 21) – regulacje zaczerpnięte z art. 9 obecnej ustawy o odpadach:

• w stosunku do zakaźnych odpadów medycznych i zakaźnych odpadów weterynaryjnych wprowadza zakaz ich unieszkodliwiania poza terenem województwa, na którym zostały wytworzone;
• w stosunku do komunalnych osadów ściekowych wprowadza zakaz ich stosowania poza terenem województwa, na którym zostały wytworzone;
• zachowany zostaje wyjątek z uwagi na odległość od miejsca wytwarzania do instalacji lub miejsca unieszkodliwiania (art. 21 pkt 6) lub stosowania (art. 21 pkt 5);
• (nowe – art. 21 pkt 7, 8) w stosunku do zmieszanych odpadów komunalnych, pozostałości z sortowania odpadów komunalnych i odpadów zielonych, rozumianych jako odpady komunalne (części roślin z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków), zmiana dotyczy rejonizacji.

Obowiązek ten wchodzi w życie 1 lipca 2013 r. z wyjątkiem regionów, które zostały utworzone przed wejściem w życie obecnych przepisów. Dla tych obowiązek po wejściu ustawy w życie:

• zakazuje przywozu na obszar regionu gospodarki odpadami komunalnymi odpadów wytworzonych poza obszarem tego regionu (art. 21 pkt 8).

Selektywna zbiórka odpadów oraz zakaz zbiórki

• Utrzymano obowiązek selektywnego zbierania odpadów (art. 24 pkt. 1).
• Utrzymano zakaz zbiórki (z uzupełnieniem):
  - pozostałości z sortowania odpadów komunalnych, o ile są przeznaczone do składowania;
  - komunalnych osadów ściekowych;
  - zakaźnych odpadów medycznych;
  - zakaźnych odpadów weterynaryjnych;
  - odpadów, które powstały podczas unieszkodliwiania zakaźnych odpadów medycznych lub zakaźnych odpadów weterynaryjnych metodami innymi niż termiczne przekształcanie odpadów.

Wprowadzono także zakaz zbierania (art. 24 pkt 3) zmieszanych odpadów komunalnych oraz odpadów zielonych poza regionem określonym w WPGO, na którym zostały wytworzone.

Postępowanie z odpadami niebezpiecznymi

• Zachowano obecnie obowiązujące przepisy (art. 11 do art. 22): zakaz mieszania odpadów niebezpiecznych (różnych rodzajów, z odpadami innymi niż niebezpieczne, z substancjami, materiałami lub przedmiotami, w tym rozcieńczania substancji).
• Zachowano wyjątek – poprawa bezpieczeństwa procesu odzysku lub unieszkodliwiania odpadów po zmieszaniu.
• Zachowano warunki, kiedy odpady niebezpieczne, które uległy zmieszaniu, powinny być z powrotem oddzielone.

Koszty gospodarowania odpadami
Zasada „zanieczyszczający płaci” wskazuje, że koszty gospodarowania odpadami są ponoszone przez pierwotnego wytwórcę odpadów oraz przez obecnego lub poprzedniego posiadacza odpadów. W przypadkach określonych koszty gospodarowania odpadami ponosi producent produktu lub podmiot wprowadzający produkt na terytorium kraju, określony w odpowiednich przepisach.

Transport odpadów
Rezygnacja z obowiązku uzyskania zezwolenia na transport odpadów.
Zachowano obecne rozwiązania:
Transport odpadów odbywa się zgodnie z wymaganiami w zakresie ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa życia i zdrowia ludzi, w szczególności w sposób uwzględniający właściwości chemiczne i fizyczne odpadów, w tym stan skupienia, oraz zagrożenia, które mogą powodować odpady.

• Transport odpadów niebezpiecznych odbywa się z zachowaniem przepisów obowiązujących przy transporcie towarów niebezpiecznych.
• Zlecający usługę transportu odpadów jest obowiązany wskazać transportującemu odpady, wykonującemu usługę transportu odpadów, miejsce przeznaczenia odpadów oraz posiadacza odpadów, do którego należy dostarczyć odpady.
• Prowadzący transport obowiązany jest dostarczyć odpady do miejsca przeznaczenia odpadów i przekazać je posiadaczowi odpadów wskazanemu przez zlecającego usługę transportu.

*Drugą część artykułu opublikujemy w następnym wydaniu „Ekologii”.