Ekolaur PIE w kategorii: Rekultywacja terenów zdegradowanych
Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe:
Nadleśnictwo Kędzierzyn, Rudziniec i Rudy Raciborskie
ul. Rogera 1, 47-430 Rudy
tel. 32 410 30 68
za: Rekultywację i zagospodarowanie wielkiego pożarzyska rudzko-rudziniecko-kędzierzyńskiego z roku 1992.
26 sierpnia 1992 roku, wzdłuż torów kolejowych PKP linii Racibórz-Kędzierzyn, przebiegających przez tereny leśne Nadleśnictwa Rudy Raciborskie, powstał pożar, który w kolejnych dniach rozprzestrzenił się na dalsze dwa Nadleśnictwa: Rudziniec i Kędzierzyn.
Straty spowodowane przez pożar były ogromne. W wyniku bezpośredniego oddziaływania ognia spłonęły drzewostany na powierzchni 9062 ha. W akcji gaszenia pożaru życie straciło dwóch strażaków.
Starty finansowe, według cen dzisiejszych, oszacowano na 100 milionów złotych. Na skutek pożaru zaistniała konieczność pozyskania ponad 1 miliona m3 drewna. Szkody w ekosystemie leśnym są trudne do oszacowania. Oprócz zniszczenia całej szaty roślinnej spaleniu uległa próchnica nadkładowa i wewnątrzglebowa. Zniszczone zostało życie biologiczne, w tym mikoryzy, co spowodowało zakłócenie łańcucha pokarmowego na wiele lat.
Z powodu przyspieszonego pogarszania się właściwości fizykochemicznych gleb konieczne było jak najszybsze odnowienie pożarzyska. W celu rozpoczęcia procesu odnowienia warstwy próchnicznej gleb jako zasadę przyjęto mechaniczne rozdrobnienie pozostałości pozrębowych oraz resztek spalonych upraw, a także młodników i pozostawienie ich na gruncie do naturalnego rozkładu. Prace odnowieniowe ukończono w 1997 roku, wysadzając łącznie ponad 60 milionów sadzonek drzew i krzewów.
Odbudowa ekosystemów leśnych po tak wielkim pożarze jest długotrwała i będzie trwać kilkadziesiąt lat lub znacznie dłużej. Widoczne jest to w powolnym procesie regeneracji gleb leśnych i nasilającej się ekspansji wrzosu, świadczącej o stopniu ich biologicznej degradacji. Teren zniszczony w 1992 roku przez wielki pożar lasu pokrywają obecnie młodniki w wieku 13-18 lat.
W około 80 proc. pochodzą one ze sztucznego sadzenia, dalsze 20 proc. to samoistne odnowienia naturalne. W składzie gatunkowym odnowień przeważa sosna z brzozą i modrzewiem. Młodniki te mają charakter monokultury. Jako drzewostany przedplonowe odgrywają jednak niezwykle istotną rolę w długotrwałym procesie odtwarzania ekosystemów leśnych. Pierwszym symptomem tego procesu jest obserwowany powrót szaty roślinnej charakterystycznej dla runa leśnego.
Teren byłego pożarzyska jest też ogromnym poligonem dla badań i doświadczeń naukowych z wielu dziedzin leśnictwa. Wykonane na rzecz odbudowy pożarzyska opracowania o charakterze studyjno-projektowym w zakresie urządzania lasu, aktualizacji operatu glebowo-siedliskowego, regulacji stosunków wodnych, systemu zabezpieczenia przeciwpożarowego pozwoliły na opracowanie w 1993 r. „Programu zagospodarowania pożarzyska Rudy-Rudziniec-Kędzierzyn” integrującego zagospodarowanie pożarzyska w aspekcie rzeczowym, czasowym i finansowym oraz jego sprawną realizację.
Problemy, na jakie natrafiono w pierwszych latach odbudowy pożarzyska, były także impulsem do poszukiwania nowych rozwiązań w szkółkarstwie leśnym. Ich efektem jest wybudowanie największej w kraju szkółki kontenerowej w Nadleśnictwie Rudy Raciborskie oraz uruchomienie całkowicie polskiej, nowatorskiej technologii wytwarzania biopreparatu mikoryzowego i kontrolowanej mikoryzacji sadzonek na bazie grzyba Hebeloma Crustuliniforme.
Ogromnym nakładem sił i środków odbudowano spalone drzewostany. Koszty odbudowy pożarzyska przekroczyły, według cen dzisiejszych, kwotę 240 mln złotych. Znaczna część pieniędzy, bo aż 203,5 mln zł, pochodziła z funduszu leśnego. Pozostałe – ze środków publicznych: budżetu państwa – 20 mln zł, NFOŚiGW – 10 mln zł, WFOŚiGW – 4 mln zł, Ekofunduszu – 1,5 mln zł i EBI – 1 mln zł.
Istotną, pozytywną rolę odegrał funkcjonujący w Lasach Państwowych system finansowania. Żadne z Nadleśnictw dotkniętych tą klęską nie byłoby w stanie samodzielnie, z własnych środków, sfinansować odtworzenia infrastruktury i rekultywacji pożarzyska.
