Ekolaur PIE w kategorii: Rekultywacja terenów zdegradowanych

Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe:
Nadleśnictwo Kędzierzyn, Rudziniec i Rudy Raciborskie
ul. Leśna 4, 44-160 Rudziniec
tel. 32 230 31 76

za: Rekultywację i zagospodarowanie wielkiego pożarzyska rudzko-rudziniecko-kędzierzyńskiego z roku 1992.

26 sierpnia 1992 roku, wzdłuż torów kolejowych PKP linii Racibórz-Kędzierzyn, przebiegających przez tereny leśne Nadleśnictwa Rudy Raciborskie, powstał pożar, który 28 sierpnia rozprzestrzenił się na dalsze dwa Nadleśnictwa: Rudziniec i Kędzierzyn.

Ogień udało się zatrzymać dopiero 30 sierpnia. Dogaszanie trwało do 12 września. Ogółem spaleniu uległo około 9062 ha lasów, z czego 2154,26 ha przypadło na teren Nadleśnictwa Rudziniec.

W ramach prowadzonych prac odnowieniowych przyjęto zasady doboru składu gatunkowego upraw dla pasów biologicznych i powierzchni poza pasami. Decyzją nadleśniczego, w celach doświadczalnych pozostawiono naturalne odnowienie brzozowe na powierzchni 64,35 ha. W dwóch oddziałach na łącznej powierzchni 32,02 ha brzoza nie była pielęgnowana i stanowi jedyny taki fragment na całym pożarzysku. W nowym Planie Urządzania Lasu powierzchnię tę opisano jako „powierzchnię doświadczalną”, bez planowania jakichkolwiek zabiegów hodowlanych.


W dotychczasową pracę na pożarzysku wpisały się też różnego rodzaju zagrożenia, zarówno ze świata przyrody, jak i – niestety – ludzi. W roku 1998 chemicznie zwalczana była na powierzchni 427 ha brudnica nieparka. W latach 1997-1998 pojawiła się na powierzchni 600 ha szarynka iwówka, doprowadzając prawie do destrukcji ok. 100 ha naturalnych odnowień brzozowych. Ciągłe kłopoty sprawia krobik modrzewiowy (1997-1998 – 108 ha; 2004-2005 – 210 ha), którego zwalczano chemicznie przy użyciu opryskiwaczy w 2005 roku na powierzchni 121 ha. Młode drzewostany nęka choinek szary, a także zwójki. W roku 2005 młodniki modrzewiowe zaatakowane zostały przez nowego dla tego terenu szkodnika – kornika modrzewiowca. Zabieg ratowniczy w postaci wycięcia drzewek modrzewiowych i okryciu ich folią dla eliminacji owada przeprowadzono na powierzchni zredukowanej – 16,58 ha. Z chorób grzybowych obecny na pożarzysku był obwar sosny, a w ostatnich latach uwidaczniają się symptomy zamierania dęba. Duże szkody w nowych drzewostanach powoduje zwierzyna – głównie jeleń, daniel i sarna – poprzez zgryzanie pączków i spałowanie kory drzew.

Ważnym tematem jest zagrożenie pożarowe. Na etapie projektowania odnowienia pożarzyska pamiętano więc o stworzeniu takiego systemu zabezpieczeń, aby nie dopuścić, a przynajmniej zminimalizować ryzyko wystąpienia pożarów. W jego skład wchodzą:
– pasy biologiczne I rzędu – po obu stronach wyznaczonych dróg i linii podziału powierzchniowego, a składające się z 5 m szerokości czarnego ugoru, 5 m pasa krzewów, 90 m drzewostanu z gatunkami „niepalnymi”, bez sosny i świerka;
– pasy biologiczne II rzędu – częściowo już likwidowane – wzdłuż wyznaczonych dróg i linii podziału powierzchniowego, a składające się z 5 m szerokości czarnego ugoru;
– zmodyfikowane pasy Kienitza wzdłuż linii kolei piaskowej przebiegającej przez teren pożarzyska (w jednej nitce pasa droga utwardzona dla ciężkiego sprzętu gaśniczego, w drugiej droga gruntowa umożliwiająca całoroczny przejazd);
– system łączności radiowo-telefonicznej;
– system patroli naziemnych oraz lotniczych;
– zbiorniki przeciwpożarowe i punkty czerpania wody.

Za pracę nad przywróceniem do życia terenów leśnych po pożarze z 1992 roku, z licznych wyróżnień i odznaczeń otrzymanych przez rudzinieckich leśników, należy wspomnieć prestiżową na ziemi śląskiej Statuetkę „Jorgowego Drzewa” w 2002 r., a także – w plebiscycie „Ludzie Ziemi Gliwickiej 2003” – tytuł „Gliwicjusza” dla nadleśniczego Tadeusza Mamoka.

W związku z dużym zapotrzebowaniem społecznym na kontakt z lasami wybudowano w 2000 roku wieżę przeciwpożarową z tarasem widokowym, będącą główną atrakcją powstałej w 2001 roku ścieżki edukacyjnej. Przedsięwzięcia te służą poznawaniu szczegółów zagospodarowania tak wielkich obszarów, a także są jednymi z najlepszych pomocy dydaktycznych, mówiącymi o pracy leśników i zagrożeniach, jakie czyhają na las.