26 sierpnia 1992 roku, wzdłuż torów kolejowych PKP linii Racibórz-Kędzierzyn, przebiegających przez tereny leśne Nadleśnictwa Rudy Raciborskie, powstał pożar, który 28 sierpnia rozprzestrzenił się na dalsze dwa Nadleśnictwa: Rudziniec i Kędzierzyn.
W wyniku pożaru na terenie Nadleśnictwa Kędzierzyn spaleniu uległo 2230 ha, w tym 2205 ha lasu. W latach 1992-1995 z terenu popożarowego uprzątnięto łącznie 264 tysiące m3 grubizny, czyli tyle, ile pozyskiwało się normalnie w ciągu 10 lat z całego Nadleśnictwa. Pożar dokonał ogromnych strat w ekosystemie leśnym, oprócz zniszczenia szaty roślinnej spaliła się również gleba z próchnicą i zniszczone zostało życie biologiczne.
Rozmiar odnowień sztucznych prowadzonych w latach 1993-1997 wyniósł łącznie 1764 ha a odnowień naturalnych (głównie brzozowych) 441 ha. Odtworzenie zniszczonego lasu na tak dużej powierzchni było szczególnie narażone na zagrożenia ze strony patogenów grzybowych, szkodliwych owadów oraz jeleniowatych.
Przywrócenie lasu na pożarzysku wymagało zastosowania wielu nowatorskich rozwiązań z dziedziny inżynierii, urządzania, hodowli i ochrony lasu. Szeroki aspekt koniecznych prac (uprzątnięcie pozostałości pozrębowych, przygotowanie gleby pod odnowienia, dobór odpowiednich gatunków, melioracje wodne, system zabezpieczenia przeciwpożarowego, odtworzenie i budowę dróg) oraz niespotykany rozmiar klęski wymusił opracowanie i wdrożenie nowatorskich technologii w odnowieniu, pielęgnowaniu i ochronie lasu.
Opracowano i wdrożono system zabezpieczenia przeciwpożarowego, opartego na sieci biologicznych pasów przeciwpożarowych, dzielących pożarzysko na mniejsze fragmenty dające możliwość prowadzenia w przyszłości skutecznej akcji gaśniczej. Teren pożarzyska kędzierzyńskiego został podzielony pasami I rzędu przy drogach i liniach oddziałowych w kierunku wschód-zachód (co 4 oddziały) i w kierunku północ-południe (co 2 oddziały) oraz pasami II rzędu w kierunku północ-południe. Pasy I rzędu obejmują po obu stronach drogi 5 m czarnego ugoru, 5 m krzewów i 90 m drzewostanu bez udziału sosny i świerka. Pasy bez udziału sosny i świerka zostały zaprojektowane w układzie trójkątów z udziałem modrzewia, brzozy, dęba i olchy. Pasy czarnego ugoru są corocznie mineralizowane w celu utrzymania ich w pełnej sprawności. W pasie krzewów wprowadzono 26 gatunków. Pasy II rzędu obejmowały 5 m czarnego ugoru po stronie zachodniej lub południowej (w roku 2002 pasy te, po spełnieniu swojej funkcji ochronnej, zostały zalesione lub zagospodarowane w formie poletek przez koła łowieckie).
Obecnie teren zniszczony w 1992 roku przez wielki pożar, pokrywają młodniki w wieku 13-18 lat, głównie sosnowe, modrzewiowe i brzozowe. Spora ich część stanowi drzewostany przedplonowe, odgrywające istotną rolę w długotrwałym procesie odtwarzania ekosystemów leśnych. Zwiększenie tam udziału gatunków liściastych będzie możliwe dopiero w momencie stworzenia dla nich odpowiednich warunków do rozwoju.
Szybka rekultywacja terenu po pożarzysku pozwoliła na stabilizację klimatu poprzez ograniczenie działalności wiatrów, poprawę stosunków wodnych i zahamowanie procesu stepowienia terenu. Szybkie przywrócenie drzewostanów było także bardzo istotne ze względu na położenie pożarzyska w zasięgu oddziaływania dużych ośrodków przemysłowych aglomeracji kędzierzyńsko- kozielskiej.
Obecnie młodniki porastające pożarzysko wymagają intensywnych i kosztownych zabiegów pielęgnacyjnych (czyszczenia późne) i ochroniarskich (utrzymanie systemu zabezpieczenia przeciwpożarowego, ochrona przed szkodnikami).
Grzegorz Skrobek
Nadleśniczy w Nadleśnictwie Kędzierzyn-Koźle