Misja i kompetencje Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach

Zadania i obowiązki Inspekcji określa aż 36 ustaw oraz kilkadziesiąt rozporządzeń wykonawczych. Zakres przeprowadzonych kontroli jest więc bardzo szeroki – od typowych zagadnień dotyczących ochrony powietrza, wody i gleby, poprzez ustawę o nawozach i nawożeniu do zagadnień związanych ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym czy też pojazdami wycofywanymi z eksploatacji.




Wysoki stopień urbanizacji Śląska i Zagłębia, duża liczba mieszkańców oraz zlokalizowanych tu obiektów przemysłowych, a także historia górniczo-hutnicza tego regionu – powodują, że jest to ciągle obszar borykający się z wieloma zaniedbaniami dotyczącymi ekologii. Nadal mamy jeszcze do czynienia z procesami restrukturyzacji „starych” zakładów, co skutkuje czasami zdarzeniami niekorzystnymi dla różnych komponentów środowiskowych – mówi dr Jerzy Kopyczok, zastępca Śląskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Katowicach.

Oprócz – a często obok lub na miejscu – zakładów restrukturyzowanych powstało także bardzo dużo nowych przedsiębiorstw, które również korzystają ze środowiska. A to powoduje, że zagadnień i spraw do bieżącej kontroli jest ciągle bardzo dużo – podkreśla Jerzy Kopyczok.

Tak szeroki wachlarz zadań Inspekcji wymusił specjalizację branżową inspektorów. Podczas kontroli pobierane są próby do badań, wykonywane są pomiary hałasu oraz promieniowania elektromagnetycznego.

W ciągu roku Wydział Inspekcji przeprowadza ponad 1300 kontroli w terenie, a w ponad 200 kontrolach w 2009 roku wykonywane były pomiary.

Ponadto Wydział Inspekcji musi wykazać dużą mobilność w związku z przypadkami transgranicznego przemieszczania odpadów bądź też zanieczyszczenia środowiska, powstałego w wyniku awarii lub innych nagłych zdarzeń.

Po wejściu Polski do Unii Europejskiej liczba zadań i obowiązków Inspekcji systematycznie rosła i ze 130 zadań wzrosła do ponad 280. Obecnie Inspekcja realizuje zadania wynikające z ustawodawstwa UE i do jej obowiązków należy:
– kontrola i sprawozdanie z realizacji Traktatu Akcesyjnego;
– kontrola i sprawozdawczość z przestrzegania wymagań 33 dyrektyw i rozporządzeń UE;
– weryfikacja danych do tworzenia krajowego rejestru transferu zanieczyszczeń PRTR;
– weryfikacja raportów emisji CO2.

Nie jesteśmy w stanie kontrolować wszystkich, jednak przyjmując określoną hierarchię priorytetów, nasze kontrole dotyczą przede wszystkim największych zakładów, średnich, małych i tych, które są zgłaszane jako działające w sposób uciążliwy i szkodliwy dla najbliższego otoczenia, a tym samym dla środowiska. Wydział Inspekcji zobowiązany jest do przygotowania całorocznego planu kontroli, który następnie na bieżąco uzupełniany jest o kontrole interwencyjne – wyjaśnia Jerzy Kopyczok.

WIOŚ realizuje ogólnopolskie cykle kontrolne, sprawdzające funkcjonowanie w skali kraju przepisów wspólnotowych. W 2009 roku była to:

• ocena wywiązywania się przez prowadzących instalacje do produkcji klinkieru cementowego w piecach obrotowych o zdolności produkcyjnej przekraczającej 500 ton dziennie lub wapna w piecach obrotowych lub innych piecach o zdolności produkcyjnej przekraczającej 50 ton dziennie, posiadające pozwolenia zintegrowane, z obowiązków wynikających z tych pozwoleń oraz obowiązków pomiarowych;
• ocena wywiązywania się przez prowadzących instalacje energetycznego spalania paliw o nominalnej mocy cieplnej przekraczającej 50 MW, posiadające pozwolenia zintegrowane, z obowiązków wynikających z tych pozwoleń oraz obowiązków pomiarowych;
• ocena wypełniania wymagań Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1907/2006 w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) oraz ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej przez producentów farb i lakierów oraz podmioty wykorzystujące je do prowadzonej działalności gospodarczej;
• kontrola lecznic i gabinetów weterynaryjnych (sprawdzenie postępowania z odpadami weterynaryjnymi);
• kontrola instalacji do intensywnego chowu trzody chlewnej o więcej niż 2000 miejsc dla tuczników (powyżej 30 kg) oraz więcej niż 750 miejsc dla macior;
• kontrola składowisk odpadów komunalnych w oparciu o Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010 (kontynuacja cyklu);
• kontrola stanu przestrzegania przepisów dotyczących substancji kontrolowanych (SZWO) w Polsce (kontynuacja cyklu).

Przy wykonywaniu niektórych zadań Inspekcja współdziała – na podstawie podpisanych porozumień o współpracy – z innymi instytucjami, w tym między innymi: z Państwową Inspekcją Pracy, Państwową Inspekcją Sanitarną, Inspekcją Weterynaryjną, Inspekcją Transportu Drogowego, Państwową Strażą Pożarną, Strażą Graniczną, Służbą Celną oraz Urzędem Transportu Kolejowego w sprawie prowadzenia wspólnych przedsięwzięć służących przeciwdziałaniu oraz zwalczaniu naruszeń prawa, a w szczególności organizowaniu wspólnych kontroli w zakresie przestrzegania przepisów o transporcie kolejowym towarów niebezpiecznych oraz poważnych awarii.

Kategorie naruszeń:

• kategoria 1 – brak realizacji lub naruszenie obowiązków niezwiązanych z bezpośrednim oddziaływaniem na środowisko, wynikających z mocy prawa i decyzji administracyjnych (np. brak ewidencji, brak przekazywania wyników pomiarów, brak wykonywania pomiarów);
• kategoria 2 – naruszenie warunków pozwoleń, zezwoleń lub zgłoszeń określających warunki korzystania ze środowiska;
• kategoria 3 – brak uregulowań formalnoprawnych korzystania ze środowiska, nieprzestrzeganie przepisów dotyczących zapobiegania, usuwania lub ograniczania skutków poważnych awarii przemysłowych;
• kategoria 4 – zanieczyszczenie środowiska spowodowane zaniedbaniami w eksploatacji instalacji chroniących środowisko lub innymi działaniami użytkowania instalacji.

Jako przykład niechaj posłuży poniższa tabela:


Jeżeli kontrola potwierdza negatywne oddziaływanie na środowisko, co zostaje potwierdzone w protokole kontroli – może następnie zostać wszczęte postępowanie administracyjne zmierzające do wydania decyzji administracyjnej w oparciu o odrębne przepisy, może zostać wydane zarządzenie pokontrolne do kierownika kontrolowanej jednostki lub zostać wszczęta egzekucja, jeśli obowiązek wynika z mocy prawa lub decyzji administracyjnej. Pragnę  jednak podkreślić, że w zarządzeniu pokontrolnym zawieramy jedynie zalecenia dotyczące sposobów i terminów usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości, których realizację oceniamy na bieżąco.

Wskazujemy więc, co dany podmiot gospodarczy ma zrobić i w jakim terminie. Dajemy szansę na poprawę...

W przypadku gdy przedsiębiorstwo nie dotrzyma np. obowiązujących formalności prawnych, nie wnosi stosownych opłat za korzystanie ze środowiska do Urzędu Marszałkowskiego – wyznaczamy konkretne terminy realizacji takich zobowiązań i wymagamy bieżącego informowania, jak sobie z tym poradzono.

Najczęściej kontrolowane podmioty wywiązują się z naszych zaleceń. Są oczywiście sytuacje bardziej lub mniej skomplikowane. W przypadku tych pierwszych – zostawiamy przedsiębiorcy trochę więcej czasu, aby mógł sobie poradzić. Niektóre zalecenia Inspekcji są bezkosztowe, czyli polegają na podjęciu odpowiednich działań organizacyjno-prawnych lub technicznych.

O ich wdrożeniu należy również nas poinformować. Przeprowadzamy wtedy rekontrolę i ustalamy, czy zastany stan rzeczy jest zadowalający, czy też wymaga kolejnych działań.

Bardzo często jednak dzieje się tak, że rozwiązanie problemu – dotyczy to zwłaszcza spraw zgłaszanych nam w formie skarg indywidualnych – należy do kompetencji władz samorządowych.

Wtedy albo współpracujemy w postępowaniu administracyjnym (w zależności od konkretnych przepisów), albo przekazujemy sprawę do właściwego dla miejsca skargi samorządu i śledzimy jej dalszy bieg – komentuje Jerzy Kopyczok.

Obowiązki w zakresie zadań wynikających z Państwowego Monitoringu Środowiska:

1. Obsługa 16 automatycznych stacji monitoringu powietrza, tworzących sieć o nazwie „Śląski Monitoring Powietrza”; w każdej stacji analizatory automatyczne do pomiarów zanieczyszczeń powietrza (3-5) w ilości ponad 80 jednostek pomiarowych (bez urządzeń meteorologicznych) wymagających stałego dozoru pracowników WIOŚ (drobne naprawy, kalibracje, konserwacja, wysyłka urządzeń do naprawy); co miesiąc jest rejestrowanych w bazie ponad 5000 wyników pomiarów, co daje rocznie ilość co najmniej 60 000 podstawowych danych pomiarowych (bez danych meteorologicznych); dane te są wysyłane przez GIOŚ do europejskiej bazy AirBase i służą między innymi do sporządzania rocznych raportów o jakości powietrza w Unii Europejskiej; dane są wyświetlane w sposób ciągły na stronach internetowych WIOŚ.
2. Obsługa 25 stanowisk manualnych pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5; wymiana filtrów musi być wykonana co dwa tygodnie we wszystkich urządzeniach.
3. Pobory prób wód powierzchniowych ze 181 punktów monitoringowych rzek; poboryw znacznej części punktów w cyklach comiesięcznych.
4. Pobory prób wód podziemnych w 82 punktach monitoringowych; pobór jeden raz w roku.
5. Pobór prób z 10 zbiorników zaporowych; pobór z częstotliwością trzy razy w roku, przy użyciu specjalistycznego sprzętu pływającego.
6. Pomiary hałasu komunikacyjnego w 16 punktach referencyjnych rocznie; pomiary poprzedzone rozpoznaniem optymalnej lokalizacji punktów pomiarowych.
7. Pomiary częstotliwości pól elektromagnetycznych w 45 punktach rocznie; pomiary poprzedzone rozpoznaniem optymalnej lokalizacji stanowiska pomiarowego.
8. Działalność laboratoryjna WIOŚ w Katowicach: w dwóch laboratoriach WIOŚ w Katowicach, znajdujących się w Delegaturach w Bielsku-Białej i w Częstochowie, wykonywanych jest rocznie 98 tys. oznaczeń wskaźników zanieczyszczeń w zakresie: wód, powietrza i gleb. Oba laboratoria posiadają akredytacje Polskiego Centrum Akredytacji dla większości wykonywanych oznaczeń.

Powyższy zakres działalności służy sporządzaniu: ocen stanu środowiska na terenie województwa śląskiego we wszystkich podstawowych komponentach środowiska oraz ocen stanu środowiska na terenie Polski, ze względu na przekazywanie wszystkich danych pomiarowych do GIOŚ.

Większa część danych wytwarzanych przez WIOŚ w Katowicach jest przekazywana poprzez GIOŚ do Unii Europejskiej, co wynika bezpośrednio ze zobowiązań sprawozdawczych Polski jako członka Unii Europejskiej.

Obowiązki WIOŚ w zakresie monitoringu środowiska realizowane są przez Wydział Monitoringu Środowiska w Katowicach, Wydziały Monitoringu w Delegaturach w Bielsku- Białej i w Częstochowie oraz dwa laboratoria znajdujące się w Delegaturach w Bielsku-Białej i w Częstochowie.

Wyniki prowadzonych pomiarów wykazują złą jakość powietrza w zakresie pyłu zawieszonego PM10, zawartego w pyle benzo(a)pirenu oraz ozonu.

Główną przyczyną wystąpienia przekroczeń pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)-pirenu w okresie zimowym jest tzw. niska emisja pochodząca z ogrzewania budynków, w okresie letnim bliskość głównej drogi z intensywnym ruchem. W strefach leżących w strefie przygranicznej (bielsko-żywieckiej i raciborsko-wodzisławskiej) przyczyną wystąpienia przekroczenia jest również napływ zanieczyszczeń spoza kraju.

Z badań przeprowadzonych na terenie Polski w ramach państwowego monitoringu środowiska wynika, że ozon jest zanieczyszczeniem w strefie przyziemnej, wykazującym tendencje do przekraczania poziomów dopuszczalnych na wielu obszarach kraju i Europy. Wysokie stężenia ozonu pojawiają się w sprzyjających warunkach atmosferycznych, tj. wysokiej temperatury i promieniowania słonecznego.

Monitoring wód powierzchniowych wskazuje, iż jakość wód powierzchniowych w dalszym ciągu nie jest najlepsza z powodu zanieczyszczenia ściekami komunalnymi oraz ściekami przemysłowymi, w tym z branży górniczej.

Również pomiary hałasu wykazują przekroczenia w większości punktów pomiarowych.

Stosunkowo dobra jest jakość wód podziemnych, poza lokalnymi ogniskami zanieczyszczeń wyłączających całkowicie te wody z możliwości użytkowania.

W dotychczasowym 3-letnim cyklu pomiarowym nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych.

Każda jednostka gospodarcza korzystająca ze środowiska ma swoją specyfikę i w inny sposób na nie oddziałuje. Oczywiście, na terenie Śląska i Zagłębia są duże zakłady przemysłowe, które korzystają ze wszystkich komponentów środowiskowych na podstawie decyzji zintegrowanych, w ich przypadku kontrole muszą mieć charakter wręcz interdyscyplinarny. Zwracamy szczególną uwagę na dokładność i staranność przeprowadzanych kontroli. I tak się dzieje.

W województwie śląskim mamy także wiele nowych przedsiębiorstw o dużym (17 zakładów) lub zwiększonym ryzyku (22 zakłady), gdy idzie o zagadnienia związane z przeciwdziałaniem poważnym awariom. Kontrole dokonywane są co najmniej raz w roku w zakładach o dużym ryzyku wystąpienia awarii, a co najmniej raz na dwa lata – w zakładach o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii. Wartym podkreślenia jest, że z roku na rok przybywa nam interwencji od osób fizycznych, zgłaszających zaobserwowane nieprawidłowości i uciążliwości w najbliższym otoczeniu.

Niewątpliwie świadczy to o wzroście świadomości ekologicznej społeczeństwa, o chęci życia w czystym i przyjaznym środowisku – podsumowuje Jerzy Kopyczok.

Ewelina Sygulska