|
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej: kasa, instrumenty, efekty
(część druga)
Czasami mamy wrażenie, że takie
instytucje, jak Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
istnieją „od zawsze”, ale tak nie jest. 20 lat temu w Polsce zmieniło
się wiele – żeby nie powiedzieć – wszystko. Wiele zmieniło się także w
organizacji ochrony środowiska, wszak to nieprawda, że dopiero wtedy
wszystko się zaczęło, a zwłaszcza myślenie o potrzebie ochrony
środowiska. Przypomnieć warto kilka dat oraz okoliczności tamtych
zdarzeń. 20-lecie skłania nas do dwuczęściowej publikacji na temat
zasad działania, stosowanych instrumentów i dorobku ekologicznego
NFOŚiGW.
Ochrona powietrza
Do największych inwestycji dofinansowanych przez Narodowy Fundusz
(lista poniżej) można zaliczyć modernizację lub budowę obiektów
energetycznych, w większości zaliczanych do transgranicznych źródeł
emisji:
• budowa instalacji odsiarczania spalin w polskich elektrowniach
zawodowych, w tym m.in. w Bełchatowie, Sierszy, Zespole Elektrowni
Pątnów-Adamów-Konin, Łagiszy, Skawinie, Turowie, Ostrołęce, Łaziskach,
a także w dużych polskich elektrociepłowniach, np. w Łodzi i Mielcu;
• budowa instalacji ograniczającej emisję tlenków azotu w elektrowni Pątnów;
• montaż palników niskoemisyjnych NOx w Janikowskich Zakładach Sodowych „Janikosoda” S.A.;
• rozbudowa Elektrociepłowni Lublin- Wrotków o blok gazowo-parowy;
• zabudowa palników niskoemisyjnych dla ograniczenia emisji NOx w jednym z bloków energetycznych w Elektrowni Kozienice;
• budowa elektrociepłowni gazowej w Siedlcach, połączona z likwidacją starej ciepłowni La Monte’a;
• rozbudowa elektrociepłowni Rzeszów o blok gazowo-parowy;
• instalacja hydroodsiarczania olejów napędowych w Polskim Koncernie Naftowym ORLEN S.A.;
• modernizacja Elektrowni Turów – I i III etap;
• rekonstrukcja Elektrowni Pątnów – budowa bloku energetycznego o mocy 460 MW;
• odbudowa mocy wytwórczych w PKE S.A.
– budowa bloku energetycznego o mocy 460 MW w Elektrowni Łagisza.
Likwidacja niskiej emisji
Finansowanie przedsięwzięć zmierzających do likwidacji niskiej emisji
miało szczególne znaczenie, bezpośrednio przyczyniając się do poprawy
warunków aerosanitarnych na terenach występowania tego zjawiska. W
zakresie eliminacji niskiej emisji sfinansowano kilkaset zadań różnej
wielkości i o różnym charakterze. Dofinansowaniem objęto przede
wszystkim inwestycje położone na terenach szczególnej ochrony
środowiska, w miejscowościach uzdrowiskowych.
W latach 1989-2007 Narodowy Fundusz zawarł ponad 460 umów, związanych z wykorzystaniem odnawialnych
źródeł energii, przeznaczając na ich realizację ponad 545 mln zł, przy
wartości kosztorysowej inwestycji przekraczającej 1,3 mld złotych.
Ochrona powietrza stanowi jeden z najważniejszych priorytetów w
działalności Narodowego Funduszu. Pomoc finansowa Narodowego Funduszu
na różnorodne przedsięwzięcia służące ochronie powietrza wyniosła w latach 1989-2008 łącznie ponad 5,9 mld zł
i skutkowała zainstalowaniem urządzeń do odsiarczania spalin i
ograniczania emisji tlenków azotu w największych elektrowniach w kraju,
wybudowaniem instalacji hydrokrakingu i hydroodsiarczania w przemyśle
petrochemicznym, modernizacją systemów ciepłowniczych w budynkach
użyteczności publicznej, szpitalach, szkołach, osiedlach mieszkaniowych
i całych miejscowościach, a także wykorzystaniem alternatywnych źródeł
energii, w tym ciepła Ziemi czy siły wiatru.
W dziedzinie ochrony atmosfery w latach 1989-2008 zawarto 2259 umów
dotacji i pożyczek, a wartość dofinansowanych przez Narodowy Fundusz
przedsięwzięć wyniosła 29,1 mld złotych. Do roku 2008 dofinansowywanie
przedsięwzięć koncentrowało się na:
• ochronie powietrza przed zanieczyszczeniami poprzez zapobieganie i
ograniczanie emisji zanieczyszczeń oraz oszczędzanie surowców i energii,
• zastosowaniu technologii przyjaznych środowisku zapewniających czystszą i energooszczędną produkcję,
• finansowaniu odnawialnych źródeł energii.
Od 2009 roku udzielanie dofinansowania w dziedzinie ochrony powietrza odbywa się w ramach ośmiu programów priorytetowych.
W dziedzinie ochrony atmosfery w latach 1989-2008 zawarto 2259 umów
dotacji i pożyczek, a wartość dofinansowanych przez Narodowy Fundusz
przedsięwzięć wyniosła 29,1 mld złotych.
Odnawialne źródła energii
Dzięki finansowemu wsparciu Narodowego Funduszu ciepło pozyskiwane z biomasy
wykorzystują m.in.: Czarna Białostocka – miasto położone na terenie
Zielonych Płuc Polski w otulinie Parku Krajobrazowego Puszczy
Knyszyńskiej (ciepłownia na zrębki drzewne o mocy 14,5 MW), Nowa Dęba
(ciepłownia miejska o mocy 8 MW), Stacja Hydrobiologiczna Instytutu
Ekologii PAN w Mikołajkach, Sępólno Krajeńskie w woj.
kujawsko-pomorskim, Płońsk (modernizacja systemu ciepłowniczego),
Trzebiechowo w woj. lubuskim (zabytkowy kompleks budynków), Muzeum
Archeologiczne w Biskupinie (kotłownia na zrębki drewniane),
Muzeum-Zamek w Łańcucie, Warmińsko-Mazurski Oddział Straży Granicznej w
Kętrzynie.
Pompy ciepła i kolektory słoneczne zostały zainstalowane w wielu
obiektach, m.in.: w kompleksie budynków należących do Zespołu Pieśni i
Tańca „Śląsk” w Koszęcinie, w Bazylice Archikatedralnej w Przemyślu, w
Szpitalu w Gostyninie-Kruku.
Do znaczących inwestycji, wykorzystujących energię wiatru,
dofinansowanych ze środków Narodowego Funduszu, należy zaliczyć:
elektrownię wiatrową o mocy 30 MW w Kamieńsku (pożyczka 110 mln zł),
farmę wiatrową położoną w Cisowie, gmina Darłowo (dziewięć siłowni
wiatrowych o mocy 2 MW każda), Park Elektrowni Wiatrowych w Tymieniu
(koło Koszalina) o mocy 50 MW (25 turbin).
Z przedsięwzięć inwestycyjnych, związanych z wykorzystaniem energii
wodnej, dofinansowano budowę małych elektrowni wodnych (MEW) na
kaskadzie górnej Odry: MEW Januszkowice, MEW Krępna i MEW Krapkowice.
Narodowy Fundusz dofinansował ponadto – w ramach inwestycji
kapitałowych w odnawialne źródła energii z wykorzystaniem ciepła Ziemi
– Geotermię Podhalańską i Geotermię Pyrzyce.
Odpady
W 2006 roku Rada Ministrów przyjęła znowelizowany i rozszerzony Krajowy
Plan Gospodarki Odpadami 2010. Te dokumenty strategiczne oraz Polityka
Ekologiczna Państwa wyznaczają cele, jakie należy w kolejnych
horyzontach czasowych osiągnąć dla zapewnienia skutecznej ochrony
powierzchni ziemi i wody przed gromadzonymi odpadami przemysłowymi i komunalnymi.
Są one także wyznacznikiem działań podejmowanych przez Narodowy Fundusz
w ustalaniu priorytetów dofinansowania poszczególnych przedsięwzięć w
gospodarce odpadami.
Największe przedsięwzięcia inwestycyjne, które zostały zrealizowane w
okresie dwudziestu lat funkcjonowania Narodowego Funduszu, pogrupowano
według pełnionej funkcji, w następujących klasach:
• zakłady utylizacji odpadów komunalnych, z segregacją, kompostowaniem
odpadów i odzyskiem surowców wtórnych (np. w: Kołobrzegu, Suwałkach,
Warszawie, Grodzisku Mazowieckim, Płocku, Zabrzu, Elblągu, Włocławku,
Puławach). Ze wsparciem Narodowego Funduszu wprowadzono kompleksową
gospodarkę odpadami komunalnymi na terenie wielu gmin, m.in. w
Sulęcinie, Kwidzynie, Suchej Beskidzkiej, Żywcu;
• obiekty termicznej utylizacji odpadów komunalnych, przemysłowych i
niebezpiecznych z uwzględnieniem odpadów szpitalnych, do których
zaliczono:
- inwestycje realizowane w ramach „Programu budowy regionalnych
spalarni odpadów szpitalnych” (w Gorzowie Wielkopolskim,
Skierniewicach, Gliwicach, Katowicach, Krakowie, Toruniu, Bydgoszczy,
Rabce, Malborku, Wałbrzychu, Lublinie, Skarżysku-Kamiennej, Łodzi,
Legnicy, Włocławku, Warszawie, Siedlcach, Lesznie, Tarnowie, Łasku,
Białymstoku, Sandomierzu, Żywcu);
- oraz spalarnię odpadów rafineryjnych w Rafinerii Nafty Jedlice,
włączając instalację do termicznej utylizacji odpadów przemysłowych i
niebezpiecznych dla regionu Polski południowowschodniej w Rzeszowie;
• instalacje służące zagospodarowaniu produktów odsiarczania spalin w
Elektrociepłowni Konin ZP PAK oraz produktów procesu suchego
odpopielania realizowanego w Elektrociepłowni II w Gdańsku, a ponadto
inwestycje związane z utylizacją popiołów z Południowego Koncernu
Energetycznego S.A. o/Elektrownia Łaziska i Południowego Koncernu
Energetycznego S.A. o/Elektrownia Łagisza;
• instalacja hydrorafinacji olejów przepracowanych w miejscowości Jedlicze, należąca do Rafinerii Jedlicze S.A..
Obraz aktywności Narodowego Funduszu w dofinansowaniu projektów w
gospodarce odpadami i ochronie powierzchni ziemi byłby niepełny, gdyby
nie wspomnieć także o udziale NFOŚiGW w obsłudze środków zagranicznych
przeznaczonych na tę dziedzinę ochrony środowiska. Wśród 88 projektów
inwestycyjnych z dofinansowaniem Komisji Europejskiej z lat 2000-2006,
koordynowanych przez Narodowy Fundusz, osiem dotyczy wielkich
inwestycji porządkujących gospodarkę odpadami: w Lesznie, Kaliszu
(„Orli Staw”), Radomiu, Wrocławiu, Krakowie, Łodzi, Toruniu i w Gdyni
(Dolina Redy i Chylonki – „Eko-Dolina”). Wszystkie uzyskały także
wsparcie finansowe Narodowego Funduszu. Również znaczna część
projektów, które z pomocą finansową Narodowego Funduszu realizowane
były w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Wzrost
Konkurencyjności Przedsiębiorstw” działanie 2.4, dotyczy modernizacji
systemów zagospodarowania odpadów, ich utylizacji i recyklingu w
przedsiębiorstwach. Szeroki zakres porządkowania i modernizacji
systemów zagospodarowania odpadów komunalnych, a także ochrony
powierzchni ziemi zawiera II oś priorytetowa Programu Operacyjnego
Infrastruktura i Środowisko, dla której Narodowy Fundusz (projekty
powyżej 25 mln euro), wspólnie z funduszami wojewódzkimi ochrony
środowiska i gospodarki wodnej (projekty do 25 mln euro) jest
Instytucją Wdrażającą. Ze środków unijnego Funduszu Spójności
przeznaczono 1216 mln euro na dwa działania obejmujące: kompleksowe
przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi ze
szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych oraz przywracanie
terenom zdegradowanym wartości przyrodniczych i ochrona brzegów
morskich.
Narodowy Fundusz udziela także wsparcia finansowego na realizację
projektów z dziedziny gospodarki odpadami, które uzyskują
dofinansowanie unijne z innych programów operacyjnych.
Wydzielonym zadaniem na liście dofinansowanych przedsięwzięć w Narodowym Funduszu jest wspieranie systemu zapobiegania klęskom żywiołowym,
usuwanie skutków powstałych w wyniku awarii przemysłowych i
transportowych (np. z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych,
niekontrolowanych uwolnień do środowiska genetycznie zmodyfikowanych
organizmów), a także powodzi, pożarów lasów, sztormów i innych
ekstremalnych zjawisk klimatycznych. Na zapobieganie klęskom żywiołowym
i awariom oraz usuwanie ich skutków (co klasyfikowane jest jako
„nadzwyczajne zagrożenia środowiska”) ze środków Narodowego Funduszu w
okresie 1989-2008 udzielono dofinansowania na realizację 270
przedsięwzięć. Łączna kwota pomocy finansowej na ten cel z NFOŚiGW
wyniosła prawie 262 mln zł przy wartości kosztorysowej
dofinansowywanych przedsięwzięć przekraczającej 476 mln zł.
W latach 1992-2008 zawarto 1027 umów w dziedzinie nauki i prac badawczych
dofinansowanych przez Narodowy Fundusz kwotą ponad 203,9 mln zł.
Wartość kosztorysowa tych prac wynosiła 337,9 mln zł. Udział Narodowego
Funduszu w ich finansowaniu kształtował się na poziomie 60%. Dane te
nie obejmują funduszu PHARE (wzmocnienie instytucjonalne), w którym
NFOŚiGW zawarł 35 umów na łączną kwotę dofinansowania w wysokości ponad
31,6 mln złotych. Całkowita wartość kontraktów z udziałem funduszu
PHARE wynosiła ponad 141,1 mln zł.
Celem projektu jest zbudowanie do 2010 roku ogólnokrajowego,
nowoczesnego systemu pomiarowo-analitycznego zanieczyszczeń. Dane
pozyskane z systemu są niezbędne m.in. do raportowania stanu
bezpieczeństwa państwa w zakresie ochrony środowiska do Unii
Europejskiej. Również na lata 2009-2010 rozpisana jest realizacja
największego w historii Państwowej Straży Pożarnej projektu
profilaktycznego, którego celem jest zwiększenie bezpieczeństwa kraju
podczas klęsk żywiołowych i poważnych awarii. Instytucją wdrażającą
jest Narodowy Fundusz, a na realizację projektu przeznaczono 67 mln zł
z POIiŚ.
Świadomość ekologiczna
Procentowy udział edukacji ekologicznej w całości
finansowania ochrony środowiska od wielu lat oscyluje na poziomie około
1,5-1,6%, ale za to w ilości podpisanych i zrealizowanych umów edukacja
jest na pierwszym miejscu. A początki były skromne, bo w 1990 roku
zawarto jedynie sześć umów dotacyjnych w tej dziedzinie. Stopniowo
lista ta rozszerzała się i w ostatnich latach corocznie podpisywano
średnio od 150 do nawet ponad dwustu umów dotacji. W latach 1989-2008 w
dziedzinie edukacji ekologicznej Narodowy Fundusz zawarł ponad 3,1 tys.
umów, przeznaczając na dotacje ponad 327,1 mln zł. Wartość
zrealizowanych w ten sposób projektów przekracza 769,4 mln zł, a udział
Narodowego Funduszu w ich finansowaniu kształtował się na poziomie
42,5%. Na wspieranie ogólnopolskich programów edukacyjnych i kampanii
informacyjno-promocyjnych, wydawanie książek, broszur, gazet,
czasopism, doposażenie w sprzęt i pomoce dydaktyczne centrów edukacji
ekologicznej, wyższych uczelni, produkcję filmów i telewizyjnych
programów edukacyjnych, organizację konferencji, szkoleń, olimpiad,
targów, wystaw i innych imprez o charakterze edukacyjnym, wspieranie
profilaktyki zdrowotnej dzieci z rejonów największego zagrożenia
ekologicznego oraz działalności pozarządowych organizacji ekologicznych
Narodowy Fundusz wydaje średniorocznie 20-25 mln złotych.
Przy finansowym wsparciu Narodowego Funduszu znacznie ułatwiają
upowszechnianie problematyki ekologicznej. W ciągu dwóch dekad Narodowy
Fundusz dofinansował olbrzymią grupę pozycji książkowych,
wydawnictw multimedialnych, a także folderów, plakatów i broszur na
łączną kwotę ok. 20 mln zł. Odrębne miejsce na liście finansowanych
przez Narodowy Fundusz projektów zajmuje dotowanie produkcji pomocy dydaktycznych w postaci pakietów edukacyjnych i gier dla dzieci i młodzieży. Na ten cel NFOŚiGW wydatkował w dwudziestoleciu ok. 12,5 mln zł.
W ciągu 20 lat działalności Narodowego Funduszu ponad 27 mln zł przeznaczono na dofinansowanie przeszło 400 konkursów
oraz przedsięwzięć upowszechniających wiedzę ekologiczną. Od 2001 roku
dofinansowaniem NFOŚiGW objęty jest ogólnopolski Konkurs Ekologiczny
„Przyjaźni Środowisku” pod patronatem Prezydenta RP, organizowany
cyklicznie od dziesięciu lat. Konkurs nagradza najlepsze samorządy,
przedsiębiorstwa, szkoły i media za działania dla poprawy stanu
środowiska. Również kolejne edycje konkursu „Przeglądu Komunalnego” o
Puchar Recyklingu od 2000 roku finansowane są przez NFOŚiGW.
Od wielu lat Narodowy Fundusz wspiera także promocję zagadnień
związanych z ochroną środowiska oraz edukację prowadzoną na łamach
czasopism i wkładek ekologicznych w mediach ogólnopolskich i regionalnych.
Na realizację projektów mieszczących się w tym zadaniu NFOŚiGW
przeznaczył ponad 15 mln zł. W ramach tego programu przez wiele lat
dotowane były zarówno czasopisma poruszające sprawy związane z ekologią
w sposób popularny (np. „AURA”, „Przyroda Polska”, „Echa Leśne”,
„Ekoświat”, „Eko i My”), jak i czasopisma typowo branżowe, w całości
poświęcone wybranym zagadnieniom ochrony środowiska („Gospodarka
Wodna”, „Środowisko”, „Chrońmy Przyrodę Ojczystą”, „Przegląd
Komunalny”, „EkoFinanse”, „Prawo i Środowisko”, „Problemy Ocen
Środowiskowych”, „Recykling i Czysta Energia”, „Inżynieria i Ochrona
Środowiska”, „Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów”, „Biznes i
Ekologia”, „Ekonomia i Środowisko”). Na dofinansowanie NFOŚiGW mogły
liczyć również wybierane w wyniku rywalizacji konkursowej cykle
artykułów prasowych, reportaży oraz felietony. Narodowy Fundusz
dofinansował wydawanie ponad stu tytułów czasopism i gazet o
charakterze ekologicznym oraz ekologicznych dodatków do dzienników,
tygodników i miesięczników. Większość z nich była dofinansowywana przez
wiele lat.
Unikalnym dziełem, które ma wielkie walory edukacyjne i popularyzatorskie, jest pełna seria filmów dokumentalnych
o wszystkich 23 parkach narodowych w Polsce, której realizacja została
sfinansowana dotacją w łącznej wysokości ok. 4,7 mln zł. Oprócz
interesujących zdjęć przyrodniczych Filmoteka Parków Narodowych
wzbogacona została o animacje komputerowe, które w atrakcyjny,
nowoczesny i przystępny sposób wyjaśniają zjawiska i procesy
występujące w przyrodzie. Poszczególne filmy zrealizowane przez różnych
producentów, po wyemitowaniu w różnych kanałach telewizji, zostały
nagrane na kasety VHS i płyty DVD i stanowią dziś znakomitą pomoc
chociażby dla nauczycieli i młodzieży w szkołach, ośrodkach edukacji
ekologicznej, na terenie całej Polski. Oprócz „parkowej” filmoteki
Narodowy Fundusz przyczynił się także do powstania znakomitych dzieł
filmowych o ginących i zagrożonych gatunkach roślin i zwierząt, takich
jak: orzeł bielik, wilk, głuszec, wąż eskulapa, żółw błotny, sowy,
nietoperze, grzyby chronione i inne.
Wśród zrealizowanych programów telewizyjnych,
które uzyskały dofinansowanie z Narodowego Funduszu, należy wymienić:
„Świat wokół nas” (52 odcinki po 20 minut), cykl pt. „Bliżej Europy”
(20 odcinków po 20 minut), a także cykl pt. „Zielona Polska” – 20
odcinków omawiających wszystkie aspekty ochrony środowiska na terenach
wiejskich. Cenną pomocą dydaktyczną są cykle filmów pt. „Eko-generacja”
i „Cztery żywioły” – omawiające zagadnienia związane z odnawialnymi
źródłami energii, „Planeta śmieci” – dotycząca problemów racjonalnej
gospodarki odpadami oraz 6-odcinkowy dokument „Świat Bałtyku”.
Programy radiowe o tematyce ekologicznej, dofinansowane przez
Narodowy Fundusz, zrealizowane są w formie cyklicznych audycji oraz
spotów. Były to popularne i lubiane audycje, a wśród nich m.in.:
codzienny „Ekoserwis” I Programu Polskiego Radia, „Zielona
alternatywa”, „Forum zielonej energii”, „Ekoszansa”, „Darowane
kalorie”, „Świat dobrych odpadów”, „Sygnały dnia”, „Z pierwszej ręki”,
„Zielona energia”, „Parki krajobrazowe”, „Energia odnawialna”,
„Eko-Parlament”.
Wychodząc naprzeciw potrzebom zgłaszanym przez organizacje społeczne
zajmujące się ochroną środowiska, w tym także edukacją, Narodowy
Fundusz uruchomił w 2004 roku program specjalnie nastawiony na
wspieranie działalności pozarządowych organizacji ekologicznych (POE).
Założenia i sposób funkcjonowania programu opracowywane były przy
aktywnym udziale przedstawicieli POE wytypowanych przez te organizacje.
Dofinansowywanie przedsięwzięć w parkach narodowych, głównie w dziedzinie ochrony przyrody
i edukacji ekologicznej, od początku istnienia Narodowego Funduszu było
jednym z priorytetów uwzględnianych na corocznych listach przedsięwzięć
priorytetowych. W latach 1989-2008 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej przekazał na rzecz 23 istniejących w Polsce parków
narodowych ponad 223 mln zł, finansując w ten sposób przedsięwzięcia o
kosztach ogólnych przekraczających 361 mln zł. Procentowy udział
Narodowego Funduszu w tych przedsięwzięciach wynosi bez mała 62%. W
latach 1989-2008 podpisano 837 umów o dofinansowanie zadań prowadzonych
w parkach narodowych.
Leśnictwo od pierwszych lat istnienia Narodowego Funduszu
stanowi ważny kierunek finansowania przedsięwzięć proekologicznych.
Pierwszego dofinansowania Narodowy Fundusz udzielił Lasom Państwowym w
1992 roku. Od tego czasu zawartych zostało 313 umów na łączną kwotę
dofinansowania wynoszącą prawie 332 mln zł. Zadania z zakresu leśnictwa
przez kilkanaście lat realizowane były w ramach programu „Zwiększenie
lesistości kraju oraz ochrona zasobów leśnych”, a od 2009 r. objęte są
programem priorytetowym dla przedsięwzięć służących ochronie i
zrównoważonemu rozwojowi lasów. W ramach programu dofinansowywane były
przedsięwzięcia zgodne z zasadami trwale zrównoważonego rozwoju,
sformułowanymi w Ustawie o lasach.
Od 1998 r. Narodowy Fundusz włączył się w tworzenie systemu
zabezpieczenia przeciwpożarowego w lasach, obejmującego system
obserwacji naziemnej oraz system szybkiego reagowania, umożliwiające
wczesne wykrycie pożaru oraz szybkie do niego dotarcie i ugaszenie. W
latach 1998-2008 z pomocą finansową Narodowego Funduszu przekraczającą
55,3 mln zł wybudowano i zmodernizowano 252 dostrzegalnie
przeciwpożarowe, zakupiono i zamontowano 92 zestawy TV do obserwacji
lasu, łącznie z budową masztów, zakupem sprzętu radiotelefonicznego
oraz nawigacyjnego. W ramach profilaktyki przeciwpożarowej Narodowy
Fundusz dofinansował także zakupy dla nadleśnictw 345 samochodów
terenowych zaopatrzonych w wysokociśnieniowy moduł gaśniczy i
samochodów patrolowych (dla Leśnych Kompleksów Promocyjnych). Z
dofinansowaniem Narodowego Funduszu powstało też 16 automatycznych
stacji meteorologicznych służących prognozowaniu zagrożenia pożarowego.
Najważniejsza ze względu na przygotowanie do członkostwa Polski w Unii Europejskiej była obsługa programu PHARE,
który miał na celu wspieranie transformacji ekonomicznej oraz pomoc
Polsce w spełnianiu warunków stawianych przyszłym członkom Unii
Europejskiej, a także przygotowanie wykwalifikowanych kadr do
wykorzystania znacznie większych środków dostępnych po naszym
przystąpieniu do Unii Europejskiej. Pomoc Komisji Europejskiej w
wysokości prawie 154 mln euro, została przeznaczona na realizację 142
projektów z różnych dziedzin ochrony środowiska oraz dostosowanie
przepisów prawa krajowego do unijnego prawodawstwa.
Biorąc pod uwagę wielkość zaangażowanych środków, zarówno
zagranicznych, jak i krajowych, największym i najbardziej
odpowiedzialnym zadaniem NFOŚiGW jest koordynacja 88 projektów
inwestycyjnych, które w latach 2000-2006 w ramach funduszu przedakcesyjnego ISPA
(Instrument for Structural Policies for Pre-Accession Assistance –
Instrument Przedakcesyjnej Polityki Strukturalnej) i Funduszu Spójności
otrzymały pomoc finansową Komisji Europejskiej. W historii Polski to
największy program inwestycyjny w ochronie środowiska, który
zasadniczo zmienia obraz infrastruktury inżynieryjnej związanej
zwłaszcza z gospodarką wodno-ściekową w polskich aglomeracjach. Suma
kosztów kwalifikowanych wszystkich projektów wynosi 4,287 mld euro, w
tym dotacja z Funduszu Spójności/ISPA wynosi 2,850 mld euro, resztę
1,437 mld euro stanowią środki krajowe. Największa grupa projektów, bo
aż 79, należy do gospodarki wodno- -ściekowej, 7 projektów dotyczy
gospodarki odpadowej. Jeden projekt obejmuje oszczędność energii i
likwidację niskiej emisji.
Większość projektów dotyczy budowy lub modernizacji oczyszczalni
ścieków w dużych aglomeracjach, które mają największy wpływ na stan
czystości polskich rzek i Bałtyku. Wielkie projekty, realizowane np. w
Warszawie, Gdańsku i Szczecinie, należą do grupy największych w Europie
dofinansowywanych przez Komisję Europejską i wspomaganych ze środków
NFOŚiGW. Są to projekty zróżnicowane, dotyczące głównie budowy
oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej w największych
aglomeracjach m.in. w Krakowie, Łodzi, Toruniu, Wrocławiu i Szczecinie,
który otrzymał rekordowe wsparcie z funduszu ISPA w wysokości 190 mln
euro. Pierwszym miastem w Polsce, które wykorzystało dotację z funduszu
ISPA, był Olsztyn, który w maju 2004 r. zakończył modernizację
oczyszczalni ścieków „Łyna”. Na liście największych realizowanych
inwestycji są m.in. dwa projekty w Warszawie (zaopatrzenie w wodę i
oczyszczanie ścieków II faza – 178,5).
Mimo trudności realizacyjnych tak rozbudowanych projektów, można
stwierdzić, że program wykorzystania Funduszu Spójności w ramach tzw.
„starej perspektywy” finansowej zostanie wypełniony w przewidywanym
czasie do 2011 roku. Od 2001 r. do końca stycznia 2009 r. zawarto 1103
kontrakty na roboty (4915,9 mln euro) i na usługi (205,6 mln euro) na
łączną kwotę 5121,5 mld euro. W celu sprawnej realizacji inwestycji
Narodowy Fundusz wypłacił do końca stycznia 2009 r. beneficjentom
realizującym projekty ISPA/FS ponad 1160,8 mld złotych w formie
pożyczek inwestycyjnych, z czego w 2008 roku wypłacono 621 mln zł.
Bardzo poprawił się też poziom absorpcji przyznanych w tym programie
środków Komisji Europejskiej. Do końca 2008 roku na konto NBP Komisja
Europejska przekazała 1,39 mld euro.
W.S.
Opracowano na podstawie
okolicznościowego wydawnictwa
NFOŚiGW
|
