Rozmowa z prezesem zarządu Fundacji Ekologicznej „Silesia” w Katowicach, Eugeniuszem Leopoldem Ćwięczkiem.
Fundacja organizuje wiele konkursów.
Na zdjęciu: prezes zarządu
p. EugeniuszLeopold Ćwięczek (z lewej)
podczas wręczania nagród.
Kiedy Fundacja została założona? Jakie nazwiska kojarzą się z tym faktem – kto był pierwszym prezesem?
Decyzję o powołaniu Fundacji podjęło 20 fundatorów na spotkaniu w
kwietniu 1989 r., a rejestracja w Sądzie dokonana została we wrześniu
1989 r. Jednym z głównych inicjatorów powstania Fundacji był ówczesny
dyrektor Głównego Instytutu Górnictwa, późniejszy Senator, pan Adam
Graczyński. Pierwszą osobą powołaną na stanowisko Prezesa Zarządu był
pan Jerzy Raiwa, a obecnie urzędujący jest już czwartą osobą sprawującą
tę funkcję.
Panie Prezesie, zacznijmy banalnie – Fundacja działa już 20 lat, jakie ma cele?
Podstawowym celem i zadaniem Fundacji Ekologicznej „Silesia” jest
propagowanie oraz wdrażanie inicjatyw proekologicznych wśród
mieszkańców, szczególnie woj. śląskiego, poprzez realizację programów
edukacyjnych oraz tworzenie warunków organizacyjnych i materialnych.
W bieżącym 2009 roku mija 20 lat działalności, głównie edukacyjnej,
propagującej różne formy i sposoby kształtowania twórczych postaw
proekologicznych, począwszy od młodzieży szkolnej, a nawet
przedszkolaków. Jedną z pierwszych znaczących inicjatyw dla woj.
śląskiego była powszechna już w 1990 roku akcja zadrzewiania
nieużytków, w wyniku której zasadzono 20 tys. drzew i 30 tys. krzewów.
Powodzenie tej akcji było impulsem Fundacji do organizacji konkursów
oraz imprez wśród młodzieży na szerszą skalę poprzez placówki
oświatowo-wychowawcze.
Z coraz większym zainteresowaniem wykorzystywana jest biblioteka ekologiczna naszej Fundacji.
Czy chodzi Wam tylko o działania edukacyjne?
Nie. Innym znaczącym przykładem działań Fundacji było, szczególnie w
pierwszych latach, organizowanie badań skażonego środowiska na Śląsku,
w tym inspirowanie pomiarów emisji zanieczyszczeń powietrza na terenach
najbardziej uciążliwych dla ludzi. Przykładem były prace
pomiarowo-badawcze związane z częstym występowaniem ołowicy, m.in. w
Bukownie, co wymagało analizy skutków działania tej substancji na
organizmy żywe. Raport w tej sprawie był impulsem do podjęcia decyzji o
finansowaniu inwestycji ekologicznych w tym zakładzie. Fundacja nasza
finansowała również w tym okresie m.in. pobyt rehabilitacyjny dzieci z
porażeniem mózgowym oraz badania skutków skażenia zwierząt i gleb w
wyniku emisji zanieczyszczeń gazowych z procesów technologicznych w
hutnictwie metali nieżelaznych.
Jednym z Waszych narzędzi jest film…
Od drugiego roku istnienia Fundacji zaczęła działać i prosperuje do
dziś filmoteka ekologiczna Fundacji, umożliwiająca w kolejnych latach
organizację przeglądów filmów oświatowych w ośrodkach
edukacyjno-wychowawczych. Z okazji 20-lecia wydajemy właśnie informator
filmoteki z podziałem na grupy tematyczne, aby ułatwić wykorzystanie
filmów w czasie prowadzenia warsztatów. Podkreślenia wymaga też fakt,
że już w 1992 roku Fundacja otrzymała specjalną nagrodę Sejmiku
Samorządowego woj. szczecińskiego (zachodniopomorskiego) na II
Ogólnopolskim Festiwalu „Eko-film” za zbiór filmów edukacyjnych.
Na Ogólnopolskim Przeglądzie Filmów, który odbył się w 1994 roku, film naszej produkcji pt. „Woda” uzyskał drugą nagrodę.
Czy korzystają Państwo z pomocy ekspertów?
Od 1993 roku w strukturach organizacyjnych Fundacji działa Biuro Usług
i Ekspertyz Ekologicznych oraz Rada Programowa do wydawnictw
ekologicznych. W późniejszym okresie utworzone zostało Regionalne
Centrum Edukacji Ekologicznej.
Jaka jest Państwa rola w akcji „Sprzątanie Świata”?
Akcja pt. „Sprzątanie Świata” przyjęła formę ogólnopolską. Osiągnięcia
już w pierwszym okresie działalności spowodowały, że Krajowe Centrum
Edukacji Ekologicznej w Warszawie w uzgodnieniu i na wniosek Wydziału
Ekologii Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach powierzyło Fundacji
Ekologicznej „Silesia” koordynację akcji „Sprzątanie Świata – Polska”
dla woj. katowickiego. W tym celu w 1994 roku utworzono punkt
informacyjno-sprawozdawczy dla organizatorów tej akcji. Bieżące
informacje o działaniach Fundacji w tym zakresie zamieszczane i
przekazywane były za pośrednictwem biuletynu „Ekowizje” i nie tylko.
Efektem wymiernym w ramach akcji „Sprzątanie Świata” był masowy udział
społeczeństwa, tj. zakładów pracy i młodzieży szkolnej, co według
zbiorczego raportu Biura Fundacji określono na ponad 300 tys.
uczestników, a w wyniku znakomitej promocji i reklamie zebrano 600 ton
odpadów w czasie jednej akcji.
Czy taka inicjatywa, jak Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej, jest jeszcze zauważana?
Na posiedzeniu Rady programowej ERCE w 2000 roku dokonano podsumowania
działalności ośrodków i kół działających w byłych województwach
częstochowskim i bielskim. Stwierdzono że pomoc merytoryczna i
organizacyjna Fundacji w postaci m.in.: udostępniania publikacji,
scenariuszy zajęć, programów nauczania oraz udostępniania biblioteki
ekologicznej i filmoteki pozwoliły na szybki rozwój tych ośrodków. Rada
Fundacji zaakceptowała zmianę formuły prowadzenia Regionalnego Centrum
Edukacji Ekologicznej na realizację programu edukacyjnego RCEE. Zgodnie
z tą formułą zorganizowano ogólnopolskie seminarium instruktażowe dla
nauczycieli na temat: „Metodyka zajęć z zakresu ochrony przyrody, ziemi
i środowiska” oraz wiele innych.
RCEE Silesia skupia już 42 organizacje i instytucje do prowadzenia wszechstronnej edukacji.
Panie Prezesie, a jakieś nowsze inicjatywy?
W dalszych latach podejmowaliśmy problematykę ochrony środowiska
związaną z wymogami umowy akcesyjnej z Unią Europejską. Jednym z
pierwszych programów była kampania edukacyjna, zmierzająca do
ograniczenia emisji zanieczyszczeń gazowych kierowanych przez zakłady,
szczególnie surowcowe, do atmosfery. Kolejna to kampania edukacyjna
dotycząca ograniczenia niskiej emisji, natomiast zgodnie z wymogami
przedakcesyjnymi Unii Europejskiej podjęto tematyczne programy
edukacyjne wśród gmin woj. śląskiego.
Kolejnym działaniem był program realizowany pod hasłem „Bezpieczna
praca z azbestem”. Inicjatywa ta realizowana wspólnie ze Śląskim
Związkiem Gmin i Powiatów prowadzona była pod patronatem Marszałka
Województwa Śląskiego z przeznaczeniem dla służb profesjonalnych w
Gminach i Powiatach. Scenariusz tego programu obejmował kampanię
informacyjną, szkolenia wyjazdowe w wybranych gminach i zakładach
zajmujących się eliminacją azbestu ze środowiska, zgodnie z wymogami
tzw. ustawy azbestowej, oraz konferencję podsumowującą z udziałem
zainteresowanych. Rozpowszechnione zostały materiały szkoleniowe i
konferencyjne wraz z reklamą osiągnięć niektórych zakładów działających
w ramach programu likwidacji wyrobów azbestowych jako substancji
szkodliwej w środowisku naturalnym. Program miał wymiar powszechny,
bowiem obejmował w kolejnych miesiącach prezentacje w szkołach i
ośrodkach edukacyjno-wychowawczych na Śląsku.
Czy to prawda, że Fundacja brała się nawet za tak poważny temat, jak odpady w woj. śląskim?
W 2005 roku Fundacja „Silesia” przedstawiła w Urzędzie Marszałkowskim
założenia Programu Edukacyjnego Gospodarki Odpadami dla Gmin i Powiatów
w woj. śląskim. Po akceptacji jego założeń Marszałek Województwa
Śląskiego przyjął patronat nad jego realizacją. Scenariusz programu był
podobny jak przy realizacji programu eliminacji azbestu ze środowiska.
Pierwszy etap obejmował akcję informacyjną zakończoną konferencją dla
przedstawicieli gmin i powiatów. Drugi etap dotyczył seminaryjnych
szkoleń wyjazdowych na terenie woj. śląskiego, który przeznaczony był
dla służb koordynujących plany gospodarki odpadami w gminach i
powiatach, następnie szkolenia w zakładach uczestniczących w realizacji
tych planów. Podstawą tych szkoleń były najpierw projekty ustaw, a
następnie już ustawa o zachowaniu czystości i porządku w gminach oraz
ustawa odpadowa. Kolejnym etapem była konferencja podsumowująca efekty
edukacyjne i stan realizacji Planów Gospodarki Odpadami w gminach.
Konferencja zgromadziła ponad 130 uczestników i oficjalnych
przedstawicieli władz wojewódzkich, starostów oraz przedstawicieli
Ministerstwa Środowiska. Program ten również był realizowany wspólnie
ze Śląskim Związkiem Gmin i Powiatów.
W 2007 roku, zgodnie z oczekiwaniami ośrodków edukacyjnych, w
porozumieniu ze Śląskim Związkiem Gmin i Powiatów oraz innymi
stowarzyszeniami, Fundacja „Silesia” podjęła realizację projektu
unijnego z Norweskiego Programu Finansowego pt. „Od Ciebie również
zależy stan środowiska – popieraj recykling”, który stanowił
kontynuację programu gospodarki odpadami, lecz w oparciu o inny
scenariusz działań. Projekt ukierunkowany był głównie na ośrodki
edukacyjne, szkoły oraz gminy w celu zaktywizowania i upowszechnienia
selektywnej zbiórki odpadów, a następnie kierowanie ich do recyklingu.
Wśród gmin wyłoniono liderów selektywnej zbiórki, a wśród szkół –
ambasadorów recyklingu.
Fundacja znana jest z tego, że organizuje wiele konkursów...
Tak, konkursy „Na najlepsze prace magisterskie wśród wyższych uczelni
na terenie woj. śląskiego” (związane z tematyką środowiska naturalnego
tej ziemi), „Na najlepiej prowadzoną działalność edukacyjną” czy
„Najlepsze osiągnięcia organizacyjno-techniczne dla środowiska”
stanowiły ważną i atrakcyjną część działań statutowych Fundacji.
Podkreślenia wymaga, że organizacja edukacyjnego programu gospodarki
odpadami w gminach objęła swym zasięgiem ponad 4 miliony mieszkańców
naszego województwa poprzez zorganizowaną kampanię edukacyjną i
organizację konkursów dla gmin i szkół, wyłaniając liderów selektywnej
zbiórki odpadów oraz ambasadorów recyklingu.
Pamiętam, że zwłaszcza w placówkach oświatowych dużą popularnością cieszyła się akcja „Posadź swoje drzewko”.
Poprzez akcję „Posadź swoje drzewko” powstało na terenie woj. śląskiego
ponad 2300 ogrodów bądź arboretów do nauki w terenach przyszkolnych.
Nasadzono mnóstwo drzew, zwłaszcza w rejonach szkół i przedszkoli.
Jakie bariery napotyka Fundacja? Jak je pokonuje?
Największą przeszkodą w realizacji zadań są oczywiście finanse.
Fundusze, które są dostępne, pokrywają koszty zadań tylko w części.
Trudna sytuacja w przemyśle, ciągle trwająca reforma własnościowa, nie
pozwalają na pozyskanie sponsora strategicznego. A właśnie posiadanie
tego typu opiekuna zapewniłoby Fundacji stabilność. Pozyskiwani
sponsorzy zadań na bieżąco, doraźnie pomagają nam w wypełnianiu naszej
misji. Jest to droga trudna, ale jak do tej pory, dzięki przychylności
ludzi, udaje nam się pozyskiwać potrzebne środki na podejmowane
działania.
Panie Prezesie, co ważnego chciałby Pan jeszcze powiedzieć?
Dziękujemy wszystkim za okazaną pomoc i współpracę. Wyrażamy nadzieję,
że kolejne lata miną równie pomyślnie, z udziałem oraz przy współpracy
osób i instytucji, dla których ochrona środowiska jest priorytetową
dziedziną.
